Tiêm Botulin

ĐỊNH NGHĨA, MỤC ĐÍCH VÀ NGUYÊN TẮC THỰC HIỆN

Độc tố Botulin là chất làm giảm co thắt cơ bằng cách tác dụng lên chỗ tiếp giáp thần kinh cơ (tác dụng giãn cơ).

Từ năm 1975, các bác sỹ đã dùng Botulin để điều trị tật lé mắt ở trẻ em, các tật co giật ở mặt và tật nháy mắt tự phát.

Ở Pháp, giấy phép lưu hành Botulin (“AMM”) đã có từ năm 1990 cho việc điều trị các bệnh lý nhãn khoa, tai mũi họng, vật lý trị liệu và nội thần kinh.

Liên quan đến y học thẩm mỹ, bác sỹ CARRUTHERS, một bác sỹ nhãn khoa người Canada, là người đầu tiên nhận thấy bệnh nhân được điều trị bằng Botulin có ít nếp nhăn quanh mắt hơn những người khác. Năm 1990, một bệnh nhân nữ cũng nhận thấy điều đó và yêu cầu bác sỹ Carruthers sử dụng Botulin cho mắt còn lại: chỉ định Botulin cho mục đích thẩm mỹ ra đời từ đó.

Botulin, còn gọi là “BOTOX” đã được cơ quan FDA, Mỹ phê duyệt để sử dụng cho việc điều trị nếp nhăn giữa hai lông mày vào năm 2002.

Tháng 2 năm 2003, lần đầu tiên, cơ quan quản lý dược của Pháp đã chính thức cấp giấy phép lưu hành (AMM) độc tố Botulin dùng cho mục đích thẩm mỹ, dưới tên là VISTABEL (Allergan laboratory). Giấy phép này cho phép sử dụng Botulin để điều trị nếp nhăn da giữa hai lông mày với một số điều kiện nhất định liên quan đến năng lực của bác sỹ phẫu thuật và kỹ thuật phẫu thuật.

Chúng tôi khuyến cáo không sử dụng Botulin để tiêm vào những vùng khác trên cơ thể ngoài những vùng được chỉ định trong giấy phép lưu hành độc tố Botulin.

Trên thực tế, chỉ định tiêm Botulin thường là nhằm mục đích thẩm mỹ để xóa nếp nhăn giữa hai lông mày, nếp nhăn trên trán và nếp nhăn ở khoé mắt.

NGUYÊN TẮC

Nguyên tắc sử dụng Botulin là tận dụng thuộc tính làm giãn cơ của độc tố này.

Mục đích chính của việc tiêm Botulin là làm giãn cơ vùng trán và lông mày để xóa các nếp nhăn da ngang, dọc do co cơ.

Botulin có tác dụng làm thư giãn da, nhờ đó làm trẻ hoá làn da nhờ việc làm giãn cơ. Xét một cách tổng quát, vị trí của lông mày được cố định bởi sự cân bằng giữa hai lực đối kháng, một lực tương ứng với cơ kéo xuống (nằm xung quanh lông mày) và một lực tương ứng với cơ kéo lên (cơ trán).

Nếp nhăn nằm ngang do cơ trán co kéo và nếp nhăn dọc là do co cơ kéo xuống.

MỤC ĐÍCH

Thủ thuật này nhằm xóa bớt nếp nhăn trên da khi các cơ ở tư thế thư giãn chứ không nhằm tránh sự co cơ, do vậy, chỉ đánh giá hiệu quả của việc tiêm Botulin khi các cơ mặt ở tư thế thả lỏng.

Liên quan đến sự cân bằng giữa cơ kéo xuống và cơ kéo lên, bằng cách giảm hoạt động của một nhóm cơ, Botulin có tác dụng xóa bớt nếp nhăn được tạo da do nhóm cơ đó, đồng thời tạo điều kiện cho nhóm cơ còn lại hoạt động: mục đích điều trị là đạt được sự cân bằng giữa các lực cơ để từ đó có được nét hài hòa trên gương mặt.

Việc điều trị bằng Botulin cần được theo dõi theo thời gian: vì vậy, chỉ nên tiêm từ từ tăng dần kể từ lần tiêm đầu tiên để tránh tình trạng tiêm “quá đà”.

Nên lựa chọn hiệu quả vừa phải trong lần tiêm đầu tiên hơn là hiệu quả quá mức: vì vậy, việc đặt ra mục tiêu đạt hiệu quả tối ưu ngay trong lần tiêm đầu tiên là không hợp lý.

Trong một số trường hợp, có thể phải tiêm thử nhiều lần trước khi tiêm chính thức để đạt được hiệu quả cao nhất tùy vào đặc điểm cụ thể của mỗi bệnh nhân.

TRƯỚC KHI TIÊM

Không cần một chuẩn bị đặc biệt nào.

Không cần nhịn ăn trong ngày tiêm. Bệnh nhân nữ không nên trang điểm hoặc nên tẩy trang trước khi tiêm.

Để tránh nguy cơ chảy máu tại chỗ tiêm, bệnh nhân không được sử dụng aspirin trong vòng 15 ngày trước và 15 ngày sau khi tiêm.

Không cần một chuẩn bị đặc biệt nào.

Không cần nhịn ăn trong ngày tiêm. Bệnh nhân nữ không nên trang điểm hoặc nên tẩy trang trước khi tiêm.

Để tránh nguy cơ chảy máu tại chỗ tiêm, bệnh nhân không được sử dụng aspirin trong vòng 15 ngày trước và 15 ngày sau khi tiêm.

Những chống chỉ dịnh sau cần được tuân thủ:

  • Bệnh thần kinh cơ, như bệnh nhược cơ.
  • Phụ nữ có thai hoặc cho con bú: dù chỉ mới có thai vài ngày, bệnh nhân vẫn phải hoãn lịch tiêm lại đến sau thai kỳ và đến khi chấm dứt việc cho con bú. Như vậy, nếu nghi ngờ có thai, bệnh nhân cần làm các xét nghiệm cần thiết và thông báo cho bác sỹ biết.
  • Dị ứng đã xác định với độc tố neurotoxin A có trong Botulin hoặc albumin huyết thanh. Bệnh nhân đang điều trị với kháng sinh thuộc nhóm aminosid (Amiklin, Gentallin).

Những biện pháp phòng ngừa sau cũng cần được tuân thủ:

  • Nếu bệnh nhân đang được tiêm Botulin để điều trị các bệnh lý về co thắt, nếu bệnh nhân bị liệt thần kinh mặt, bệnh lý thần kinh cơ hoặc rối loạn đông máu thì bệnh nhân phải thông báo cho bác sỹ thẩm mỹ biết. Bác sỹ thẩm mỹ sẽ liên hệ với bác sỹ của bệnh nhân để xác định xem có nên tiêm Botulin để điều trị thẩm mỹ hay không, và nên tiêm như thế nào.
  • Trước khi tiêm, nếu có dùng thuốc kháng đông hoặc aspirin hoặc kháng sinh hoặc có vấn đề về sức khoẻ (như nhiễm trùng, cảm cúm, áp-xe răng …), bệnh nhân bắt buộc phải báo cho bác sỹ trước khi tiêm.
  • Nói tóm lại, bệnh nhân không nên ngần ngại báo cho bác sỹ biết tất cả những vấn đề về sức khoẻ của mình, dù nhỏ hay lớn, để bác sỹ xác định có nên tiêm Botulin cho bệnh nhân hay không. Cũng vậy, bệnh nhân cần hỏi tất cả những gì muốn hỏi và báo cho bác sỹ biết tất cả những điều trị khác mà bệnh nhân đã, đang và sẽ trải qua.

GÂY MÊ

Không cần gây mê.

TIẾN HÀNH TIÊM

Có thể tiêm tại phòng mạch của bác sỹ hoặc tại bệnh viện tuỳ theo lựa chọn và thói quen của bác sỹ.

Việc điều trị này được thực hiện bằng nhiều mũi tiêm vào mặt. Kim tiêm rất nhỏ nên tiêm sẽ ít đau.

Thời gian tiêm chỉ mất vài phút.

SAU KHI TIÊM: KẾT QUẢ SAU KHI TIÊM

Trong vòng hai giờ sau khi tiêm, bệnh nhân không nên vận động thể thao mạnh và không nên nằm.

Bệnh nhân cũng không nên sờ nắn hoặc xoa bóp mặt trong 24 giờ sau khi tiêm.

Điều quan trọng là phải giảm thiểu nguy cơ bị bầm hoặc chảy máu tại các vị trí tiêm trong vòng 15 ngày trước và sau khi tiêm, nhằm tránh cho Botulin chảy thoát vào các cơ xung quanh, gây tác dụng phụ không mong muốn.

Mặt khác, trong vòng ba ngày sau khi tiêm, bệnh nhân cần co mạnh các cơ mặt đã được tiêm ba lần mỗi ngày, mỗi lần co 5 giây cho mỗi cơ.

Thông thường, nếu chỉ tiêm ở mức độ nhẹ, những vết sưng nhỏ sẽ xuất hiện và hết trong 20 đến 30 phút.

Bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường sau khi tiêm.

Những kết quả không mong muốn nhưng sẽ hết ngay sau đây có thể xảy ra:

Vị trí tiêm bị đỏ kéo dài trong nhiều nhất là 3 đến 6 ngày
Hiếm khi xảy ra thâm tím da (bầm), nếu có sẽ hết trong vài ngày.
Phù: trong vòng 4 đến 5 ngày sau tiêm, vùng quanh mắt sẽ bị sưng từ từ và sẽ giảm dần sau vài ngày hoặc vài tuần.
Mất cảm giác: bệnh nhân có cảm giác căng và trơ ở vùng trán, miệng và cổ tuỳ vào vị trí tiêm và mức độ giảm cảm giác, bệnh nhân sẽ cảm thấy da cứng như bìa các-tông trong vài ngày.
Đau vùng mắt và mặt thoáng qua: cảm giác đau này được ghi nhận tại các vị trí tiêm nhưng rất hiếm.
Nói tóm lại, nếu có điều gì lo ngại, bệnh nhân nên liên hệ ngay với bác sỹ.

KẾT QUẢ TIÊM

Tiêm Botulin có tác dụng làm giảm nếp nhăn khi cử động nhẹ; tác dụng này có thể được thấy rõ hơn trong 3 đến 15 ngày sau khi tiêm.

Tác dụng: Bệnh nhân có thể cảm nhận được tác dụng của Botulin sau vài ngày, nhưng tác dụng của Botulin có thể thay đổi trong khoảng 15 ngày (thậm chí có thể bị không đối xứng) trước khi ổn định.

Hiệu quả của lần tiêm đầu tiên có thể kéo dài trung bình từ 3 đến 6 tháng, sau đó có thể tiêm lại.

Mục đích của phẫu thuật này là nhằm cải thiện chứ không nhằm hướng đến một sự hoàn hảo nào cả. Nếu mong muốn của bệnh nhân đủ thực tế, thì kết quả sẽ làm cho bệnh nhân hài lòng.

Tần suất tiêm: có thể tiêm nhiều lần, cách nhau từ 3 đến 6 tháng trước khi đạt được một kết quả ổn định. Từ lần tiêm thứ hai trở đi, tác dụng có thể kéo dài hơn (từ 6 đến 8 tháng). Sau đó có thể tiêm định kỳ 3 đến 6 tháng một lần.

Chúng tôi khuyến cáo bệnh nhân không nên tiêm lại khi chưa được 3 tháng kể từ lần tiêm trước đó để tránh tạo ra đề kháng với thuốc do hiện tượng giống “tác dụng của vắc-xin”.

Hiệu quả tiêm Botulin sẽ ổn định sau 3 lần tiêm nhưng, trong một vài trường hợp, cần tiêm tối thiểu 8 đến 10 lần trước khi đạt được kết quả ổn định.

Mặt khác, chúng tôi cũng lưu ý rằng nếu ngưng tiêm, các cơ đã được điều trị sẽ trở lại chức năng bình thường của nó như trước khi tiêm.

KẾT QUẢ KHÔNG MONG MUỐN

Khiếm khuyết tại chỗ

Trong một vài trường hợp, những khiếm khuyết tại chỗ (nếp nhăn nhỏ kéo dài), chưa nói đến biến chứng thực thụ, có thể xảy ra. Tùy thuộc vào đặc điểm trước đó của da như những chỗ “gãy” hằn sâu lâu năm không xoá được.

Có thể xảy ra trường hợp kết quả không trọn vẹn hoặc tác dụng không đối xứng liên quan đến việc bệnh nhân có thừa hoặc thiếu các cơ mạnh và các cơ cũng vốn đã không đối xứng.

Những vấn đề này có thể được khắc phục bằng cách tiêm bổ sung Botulin sau khi tiêm một tháng.

Liên quan đến vấn đề này, chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng việc tiêm bổ sung Botulin tại chỗ để cải thiện kết quả sẽ chỉ được thực hiện sau khi tiêm 15 ngày vì các cơ khác nhau cần có 15 ngày để lấy lại sự cân bằng giữa chúng. .

Bất đối xứng

Sự bất đối xứng giữa hai bên khuôn mặt hoặc một bên có nhiều nếp nhăn hơn bên còn lại thường là đã tồn tại trước khi tiêm.

Mặt khác, cơ tạo nếp nhăn ở một bên có thể mạnh hơn cơ tạo nếp nhăn ở bên còn lại. Vấn đề này thường sẽ được phân tích trước khi tiêm. Trong trường hợp đó, các mũi Botulin sẽ được tiêm điều chỉnh, nghĩa là các mũi tiêm bên này sẽ hơi khác hơn các mũi tiêm bên kia. Tuy nhiên, tình trạng bất đối xứng có thể vẫn tồn tại và cần phải tiêm bổ sung.

Các thủ thuật thẩm mỹ nhằm làm cho bệnh nhân vui hơn một cách thiết thực. Nhưng đôi khi, mục tiêu đó không những không đạt được mà còn không cải thiện được vấn đề tâm lý đã có từ trước. Những trải nghiệm sau tiêm của từng bệnh nhân sẽ không ai giống ai dù hiệu quả về mặt thẩm mỹ là như nhau.

Liên quan đến độc tố Botulin, để có được đường nét trẻ trung, đôi khi phải chấp nhận sự thật là những nét biểu cảm tự nhiên của khuôn mặt sẽ giảm đi hoặc thậm chí không còn. Điều này sẽ được trao đổi cụ thể với bệnh nhân để tránh thất vọng về sau, nhất là đối với những bệnh nhân là diễn viên hay thuyết trình viên.

NHỮNG BIẾN CHỨNG CÓ THỂ XẢY RA

Biến chứng rất hiếm khi xảy ra đối với thủ thuật này.

Những biến chứng có thể xảy ra gồm:

Biến chứng ở mặt:
  • Nhức đầu: bệnh nhân có thể thấy nhức đầu sau những mũi tiêm đầu tiên nhưng sẽ hết sau vài giờ đến vài ngày.
  • Sụp lông mày: tiêm tại trán có thể làm hai lông mày hơi sụp xuống. Biến chứng này thường do trước khi tiêm, lông mày đã ở vị trí thấp, nhưng tình trạng này sẽ hết sau vài tuần.
  • Sụp mi mắt: tiêm vào vùng giữa hai lông mày có thể làm sụp một phần mi mắt trên trong 4 đến 8 tuần. Biến chứng này rất hiếm xảy ra (dưới 1% trong các trường hợp) và sẽ hết sau vài tuần.
  • Cảm giác khó chịu khi cười và nuốt: tiêm vào môi có thể gây cảm giác khó chịu khi cười hoặc gây ra những cử động nhỏ bất thường. Tiêm vào cổ có thể gây khó khăn khi nuốt.
  • Mắt bị khô: do giảm tiết tuyến lệ và như vậy có thể làm viêm giác mạc, nhất là khi bệnh nhân đeo kính sát tròng ( nên bôi trơn giác mạc ).
  • Co cơ ngược và rối loạn biểu hiện nét mặt sau khi tiêm vài ngày, có thể các cơ sẽ co ngược lại (co cơ tự phát) nhưng không nghiêm trọng.
Các biến chứng hệ thống:

Biến chứng hệ thống rất hiếm khi xảy ra, gồm:

  • Dị ứng: nổi mẩn da, ngứa da, phản ứng dị ứng toàn diện.
  • Buồn nôn, chóng mặt.
  • Mệt mỏi, sốt, hội chứng cảm cúm.
  • Khô da và khô miệng

Ngoài những biến chứng này, còn có những nguy cơ không dự báo trước được hoặc khác thường, thậm chí không xác định được vốn có trong bất kỳ can thiệp y khoa nào.

Xét một cách toàn diện thì không nên đặt nặng vấn đề rủi ro, nhưng bệnh nhân vẫn nên hiểu rằng bất kỳ cuộc phẫu thuật nào, dù chỉ là tiểu phẫu, cũng luôn tiềm ẩn những yếu tố không lường trước và không xác định trước được.

Một điều mà bệnh nhân có thể an tâm là một bác sỹ giải phẫu thẩm mỹ giỏi, giàu kinh nghiệm sẽ biết cách tránh cho biến chứng xảy ra hoặc nếu xảy ra, sẽ biết cách xử lý một cách hiệu quả nếu cần.