Trầm cảm sau sinh có biểu hiện gì?

Trầm cảm sau sinh không chỉ là những cơn buồn thoáng qua mà là một rối loạn tâm lý nghiêm trọng, có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tinh thần và khả năng gắn kết của người mẹ với con. Nhiều sản phụ không nhận ra mình đang mắc bệnh cho tới khi các triệu chứng trở nên nặng nề, tác động đến việc nuôi con bằng sữa mẹ, chăm sóc bản thân và hồi phục sau sinh. Điều đáng lo ngại là tình trạng này thường đi kèm các vấn đề thể chất như són tiểu sau sinh, biến chứng từ tiểu đường thai kỳ hoặc chế độ dinh dưỡng cho mẹ sau sinh không hợp lý. 

Hiểu đúng dấu hiệu và nguyên nhân của trầm cảm sau sinh là bước đầu tiên để phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

1. Trầm cảm sau sinh là gì?

Trầm cảm sau sinh là một rối loạn tâm lý thường gặp ở phụ nữ trong giai đoạn hậu sản, đặc trưng bởi sự sa sút cảm xúc, suy nghĩ tiêu cực, cảm giác mệt mỏi kéo dài, buồn bã và lo âu quá mức. Không ít trường hợp, người mẹ còn xuất hiện nỗi sợ hãi vô lý rằng con sẽ gặp nguy hiểm hoặc tự trách bản thân là “người mẹ tồi”. Tùy mức độ, tình trạng này có thể diễn biến nhẹ và thoáng qua, nhưng cũng có thể kéo dài, tiến triển nặng và không tự cải thiện nếu thiếu sự hỗ trợ y tế kịp thời.

Các chuyên gia sản khoa và tâm lý nhận định rằng, sau khi sinh con, cơ thể người phụ nữ trải qua những biến đổi đột ngột về nội tiết tố, thể tích máu, huyết áp, chuyển hóa và hệ miễn dịch. Những thay đổi này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn dễ dẫn tới bất ổn cảm xúc. Trong giai đoạn này, việc duy trì dinh dưỡng cho mẹ sau sinh hợp lý, đảm bảo sức khỏe về thể chất và cả tinh thần, đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa cũng như hỗ trợ điều trị tình trạng trầm cảm.

Điều đáng lo ngại là các dấu hiệu ban đầu của trầm cảm sau sinh thường bị bỏ qua, do gia đình hoặc người xung quanh cho rằng đó chỉ là “tâm trạng thất thường” sau sinh. Chỉ đến khi người mẹ có những biểu hiện nghiêm trọng hoặc để lại hệ lụy, mọi người mới nhìn nhận đúng mức về độ nguy hiểm của bệnh. 

2. Biểu hiện của trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh không chỉ đơn thuần là cảm giác buồn bã hay mệt mỏi thông thường. Đây là tình trạng rối loạn tâm lý phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến cảm xúc, hành vi và cả sức khỏe thể chất của người mẹ. Nhiều trường hợp, các triệu chứng xuất hiện âm thầm, dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với “tâm trạng thất thường” sau sinh, khiến việc chẩn đoán và điều trị bị trì hoãn.

Theo ThS. BSCKI Lê Hoàng Ngọc Trâm, Khoa Tâm thần, Bệnh viện FV cho biết, người mẹ có thể khởi phát bệnh với những biểu hiện mơ hồ như mất ngủ kéo dài, chán ăn hoặc ăn uống mất kiểm soát, tim đập nhanh, bồn chồn, mệt mỏi triền miên. Khi không được phát hiện sớm, bệnh có thể tiến triển nặng, gây suy giảm chất lượng cuộc sống và tác động tiêu cực tới quá trình nuôi con bằng sữa mẹ cũng như mối quan hệ gia đình. 

Các nhóm triệu chứng trầm cảm sau sinh thường gặp:

2.1 Lo âu và căng thẳng

Những lo lắng quá mức về sức khỏe bản thân, như đau đầu, đau cổ, đau ngực nhưng không tìm thấy nguyên nhân, rất phổ biến ở bệnh nhân. Loại căng thẳng này không thể giải quyết bằng thuốc an thần thông thường, mà cần được điều trị bởi bác sĩ tâm thần. Trong nhiều trường hợp, áp lực còn gia tăng khi người mẹ phải đối mặt với són tiểu sau sinh hoặc không biết tắc tia sữa phải làm sao để chữa lành. 

2.2 Hoảng hốt và cảm giác bị ám ảnh

Người mẹ dễ rơi vào trạng thái hoảng sợ trước các tình huống hằng ngày, khó lấy lại bình tĩnh. Một số có nỗi ám ảnh rằng bản thân là mối nguy cho con hoặc gia đình, kéo theo cảm giác tội lỗi sâu sắc.

Người mẹ luôn cảm thấy vô dụng, bi quan, đôi khi nghĩ đến hoặc tìm cách tự tử. Khẩu vị thay đổi bất thường dẫn tới tăng hoặc giảm cân, kèm theo sự mệt mỏi, phản ứng chậm.

2.3 Rối loạn giấc ngủ

Mất ngủ là một trong những triệu chứng thường gặp ở phụ nữ bị trầm cảm sau sinh. Thay vì có được giấc ngủ sâu, nhiều người gần như thức trắng cả đêm, nằm trằn trọc tới sáng hoặc chỉ chợp mắt trong vài khoảng ngắn rồi tỉnh dậy giữa đêm. Một số trường hợp còn thường xuyên gặp ác mộng, khiến tinh thần thêm kiệt quệ.

Căng thẳng về đêm là yếu tố khiến tình trạng này trở nên trầm trọng hơn. Dù thuốc ngủ đôi khi được bác sĩ kê để hỗ trợ, hiệu quả lại không phải lúc nào cũng như mong đợi, và việc sử dụng kéo dài có thể tạo thêm áp lực tâm lý. Giải pháp bền vững vẫn là xử lý tận gốc trầm cảm sau sinh; khi tâm trạng được cải thiện, giấc ngủ cũng sẽ dần ổn định. Trong thời gian điều trị, sự hỗ trợ từ người thân, chẳng hạn thay mẹ cho bé bú vào ban đêm sẽ giúp giảm tải mệt mỏi và áp lực đáng kể.

2.4 Thay đổi ham muốn tình dục

Mất hứng thú trong đời sống vợ chồng có thể kéo dài. Đây là phản ứng bình thường trong giai đoạn bệnh, và sẽ cải thiện khi tâm trạng hồi phục. Sự thấu hiểu và hỗ trợ từ người bạn đời đóng vai trò quan trọng.

2.5 Suy nhược cơ thể

Người mẹ cảm thấy kiệt sức, đau khổ, dễ khóc mà không rõ nguyên nhân. Nhiều người rơi vào trạng thái thờ ơ, bỏ bê việc nhà, ngại tắm rửa hay chăm sóc bản thân. Cảm giác bị chồng, gia đình hoặc bạn bè bỏ rơi có thể khiến tình trạng trầm cảm sau sinh trở nên trầm trọng hơn.

2.6 Mất tập trung và giảm trí nhớ

Khó đọc sách, xem TV hoặc trò chuyện bình thường là dấu hiệu điển hình. Người mẹ thường than phiền về trí nhớ kém, suy nghĩ chậm chạp và không thể sắp xếp ý tưởng.

Việc nhận diện sớm các dấu hiệu này là bước quan trọng để can thiệp kịp thời, giúp người mẹ nhanh chóng lấy lại cân bằng. Đặc biệt, những phụ nữ từng mắc tiểu đường thai kỳ hoặc có tiền sử rối loạn tâm lý cần được theo dõi sát sao hơn trong giai đoạn hậu sản.

3. Nguyên nhân gây trầm cảm sau sinh

Trầm cảm sau sinh không chỉ bắt nguồn từ một yếu tố đơn lẻ mà là kết quả của sự kết hợp giữa thay đổi sinh lý, áp lực tâm lý và các tác động xã hội. Một số phụ nữ vốn đã có nguy cơ cao hơn, đặc biệt khi gặp khó khăn trong nuôi con bằng sữa mẹ, từng mắc tiểu đường thai kỳ, hoặc phải chịu đựng tình trạng són tiểu sau sinh kéo dài khiến tâm lý thêm mặc cảm. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:

3.1 Biến đổi nội tiết tố

Ngay sau khi sinh, lượng estrogen và progesterone trong cơ thể người mẹ giảm mạnh, gây xáo trộn lớn đến cảm xúc. Sự sụt giảm nhanh hormone tuyến giáp cũng có thể dẫn đến mệt mỏi, uể oải và tâm trạng chán nản.

3.2 Thay đổi về sinh lý và sức khỏe

Việc điều chỉnh lại thể tích máu, huyết áp, hoạt động miễn dịch và quá trình chuyển hóa khiến cơ thể dễ rơi vào trạng thái suy nhược. Những thay đổi này thường khiến sản phụ nhạy cảm hơn với các tác động từ môi trường.

3.3 Áp lực từ mâu thuẫn và hoàn cảnh sống

Những xung đột trong gia đình, đặc biệt là mối quan hệ vợ chồng hoặc mối quan hệ với gia đình hai bên, có thể để lại vết thương tâm lý khó lành cho người mẹ. Khi cộng thêm gánh nặng tài chính hoặc áp lực từ môi trường sống, tâm trạng của sản phụ dễ rơi vào trạng thái tiêu cực kéo dài. Việc thiếu sự chia sẻ và hỗ trợ tinh thần từ người thân không chỉ khiến họ cảm thấy cô đơn mà còn trở thành “chất xúc tác” làm trầm cảm sau sinh tiến triển nhanh và khó kiểm soát.

3.4 Khó khăn trong chăm sóc trẻ sơ sinh

Chăm sóc em bé mới chào đời là một thử thách không nhỏ, nhất là với những người làm mẹ lần đầu. Việc thiếu kinh nghiệm, lo lắng về sức khỏe của bé, áp lực duy trì nuôi con bằng sữa mẹ hoặc đối mặt với tình trạng bé quấy khóc liên tục có thể khiến người mẹ mất ngủ triền miên. Khi cơ thể mệt mỏi và tinh thần căng thẳng kéo dài, sản phụ dễ mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, thậm chí cảm thấy mất kiểm soát cuộc sống và rơi vào vòng xoáy trầm cảm sau sinh.

3.5 Yếu tố di truyền

Nhiều nghiên cứu cho thấy trầm cảm sau sinh có thể liên quan đến yếu tố di truyền. Nếu trong gia đình từng có người mắc trầm cảm hoặc các rối loạn tâm thần khác, nguy cơ người phụ nữ gặp phải tình trạng này sẽ cao hơn. Ngoài gen di truyền, những thói quen sống và cách ứng phó với áp lực được “học” từ môi trường gia đình cũng ảnh hưởng đến khả năng phục hồi tâm lý của sản phụ sau sinh. Khi yếu tố di truyền kết hợp cùng các tác nhân bên ngoài, nguy cơ phát bệnh sẽ càng tăng mạnh.

4. Hướng dẫn khắc phục tình trạng trầm cảm sau sinh

Khi đối diện với trầm cảm sau sinh, việc kết hợp nhiều phương pháp hỗ trợ, từ tinh thần đến y khoa, là chìa khóa giúp người mẹ nhanh chóng hồi phục. Bên cạnh sự quan tâm từ người thân, chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý và các liệu pháp điều trị chuyên sâu tại bệnh viện sẽ mang lại hiệu quả rõ rệt.

4.1 Sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè

Sự đồng hành của người thân đóng vai trò quan trọng trong việc giúp người mẹ vượt qua giai đoạn trầm cảm. Gia đình cần thấu hiểu rằng đây là một trạng thái tạm thời, không phải sự “yếu đuối” hay “thiếu trách nhiệm”.

Người thân nên chủ động chia sẻ công việc chăm sóc bé, tạo điều kiện để mẹ được nghỉ ngơi nhiều hơn, nhất là khi phải đối diện thêm những khó khăn như són tiểu sau sinh hay mệt mỏi kéo dài. Hãy đảm bảo người mẹ luôn có người tin tưởng ở bên, vì hầu hết phụ nữ sau sinh đều không thích sự cô đơn vì khiến họ dễ bị tủi thân.

Ngoài ra, khi thấy các dấu hiệu bất thường, gia đình nên khuyến khích mẹ tìm đến bác sĩ, đồng thời duy trì môi trường sống tích cực để nâng cao tinh thần.

Trầm cảm nguy hiểm ra sao? Xem ngay video chia sẻ của chuyên gia

4.2 Điều trị bằng thuốc và kết hợp chế độ dinh dưỡng

Khi xuất hiện dấu hiệu trầm cảm sau sinh, việc thăm khám sớm là rất cần thiết. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh và kê đơn thuốc phù hợp. Trong nhiều trường hợp, thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc an thần được sử dụng, nhưng cần theo dõi sát sao để điều chỉnh khi không phù hợp.

Song song với thuốc, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò hỗ trợ quan trọng. Người mẹ nên duy trì thực đơn giàu vitamin, đặc biệt là vitamin B6, ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và các thực phẩm giàu protein. Đối với những người băn khoăn sau sinh mổ nên ăn gì hoặc đang tìm hiểu về dinh dưỡng cho mẹ sau sinh, ưu tiên các món dễ tiêu hóa, ít dầu mỡ và giàu dưỡng chất sẽ giúp cơ thể hồi phục nhanh hơn.

Đặc biệt, không nên tự ý ngưng thuốc khi thấy triệu chứng thuyên giảm. Liệu trình điều trị cần được tuân thủ để hạn chế nguy cơ tái phát.

4.3 Vai trò chủ động của bản thân người mẹ

Bên cạnh sự hỗ trợ từ y tế và gia đình, bản thân người mẹ cũng cần tin tưởng vào khả năng hồi phục của mình. Việc nghỉ ngơi hợp lý, tránh thức khuya, và sắp xếp thời gian để thư giãn sẽ giúp giảm bớt áp lực.

Nếu cảm thấy quá mệt mỏi, mẹ có thể nhờ người thân hỗ trợ cho bé bú, đặc biệt trong thời gian nuôi con bằng sữa mẹ để tránh tình trạng kiệt sức. Chế độ ăn uống đầy đủ và uống bổ sung vitamin hằng ngày sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, giảm nguy cơ bệnh tiến triển nặng hơn.

Đồng thời, nên tránh ép bản thân làm những việc gây khó chịu hoặc vượt quá sức. Tập các bài thể dục nhẹ nhàng và thực hành thở sâu cũng giúp tinh thần thư giãn.

4.4 Tư vấn tâm lý và điều trị chuyên sâu tại Bệnh viện FV

Bệnh viện FV cung cấp dịch vụ tư vấn và điều trị trầm cảm sau sinh với đội ngũ bác sĩ tâm thần học và chuyên gia tâm lý giàu kinh nghiệm.

• Với trường hợp trầm cảm nhẹ, các buổi tư vấn tâm lý 1-2 lần/tuần giúp mẹ giải tỏa áp lực, định hướng tư duy tích cực.
• Với trường hợp trầm cảm nặng hoặc kháng thuốc, FV áp dụng liệu pháp kích thích từ xuyên sọ lặp lại (rTMS), đây là phương pháp hiện đại, không xâm lấn, hầu như không gây tác dụng phụ, giúp cải thiện tới 70-80% triệu chứng chỉ sau 4-6 tuần.
• Liệu pháp này có thể kết hợp với trị liệu tâm lý hành vi và thuốc để tối ưu hiệu quả.

Bên cạnh đó, FV còn triển khai dịch vụ chăm sóc mẹ và bé sau sinh tại nhà và tư vấn từ xa dành cho các mẹ bầu và mẹ sau sinh. Dịch vụ này giúp:

• Giảm gánh nặng di chuyển khi mẹ đang mệt mỏi.
• Nhận được sự hướng dẫn trực tiếp từ bác sĩ và điều dưỡng về cách tắm bé, vệ sinh cuống rốn, phương pháp nuôi con bằng sữa mẹ, chăm sóc vết mổ sau sinh, phòng ngừa són tiểu sau sinh, kiểm soát các bệnh lý hậu sản…
• Xóa bỏ nỗi lo trong quá trình chăm sóc bé và cảm giác cô đơn sau sinh, tạo sự an tâm khi luôn có chuyên gia đồng hành.

“Bây giờ chị cảm thấy vui hơn là cầm một số tiền lớn trong tay nữa. Tinh thần thoải mái, vui vẻ thấy thích lắm” – Đây là chia sẻ của chị T.T – 38 tuổi hiện sống tại Quận 7 vừa được các bác sĩ tại Bệnh viện FV điều trị thành công chứng trầm cảm đeo bám suốt nhiều năm qua.

4.5 Dự phòng và phòng ngừa tái phát

Để hạn chế nguy cơ tái phát trầm cảm sau sinh, gia đình và người mẹ nên duy trì thói quen giao tiếp, chia sẻ cảm xúc và hỗ trợ nhau trong việc chăm sóc bé.

Các bác sĩ khuyến nghị nên chuẩn bị tâm lý và kiến thức từ khi mang thai, bao gồm việc tham gia lớp học tiền sản, tìm hiểu về tiểu đường thai kỳ, cách xử lý khi không biết tắc tia sữa phải làm sao, cách khắc phục tình trạng són tiểu sau sinh, các lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ và các biện pháp chăm sóc cơ thể sau sinh. Đối với những người có nguy cơ cao, việc dùng progesterone hoặc thuốc chống trầm cảm theo chỉ định ở giai đoạn cuối thai kỳ có thể được cân nhắc, nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn.

Đừng để trầm cảm sau sinh ảnh hưởng đến bạn và bé. Hãy liên hệ Bệnh viện FV ngay hôm nay để được tư vấn và điều trị kịp thời qua Hotline (028) 35 11 33 33

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ, Tp. HCM, Việt Nam