Các bệnh về gan có nguy cơ trở thành ung thư gan: Nhận diện sớm và phòng ngừa hiệu quả

Các bệnh về gan là nhóm bệnh lý nguy hiểm có thể âm thầm tiến triển và trực tiếp dẫn đến ung thư gan – một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam và trên thế giới. Dưới góc độ chuyên môn, hầu hết các bệnh lý về gan như viêm gan B, C mạn tính, gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) hay xơ gan đều có nguy cơ chuyển hóa thành ung thư nếu không được kiểm soát đúng cách và kịp thời. 

1. Các loại bệnh gan thường gặp và nguyên nhân có thể xảy ra 

Bệnh gan là thuật ngữ chỉ bất kỳ tình trạng nào gây tổn thương trực tiếp đến chức năng và cấu trúc của gan. Không giống với suy gan cấp (thường khởi phát đột ngột và diễn tiến nhanh), hầu hết các bệnh lý về gan tiến triển âm thầm theo thời gian, gây khó khăn trong việc chẩn đoán sớm. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, các bệnh về gan có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như suy gan và ung thư gan.

Các bệnh lý về gan có rất nhiều loại, một số là do di truyền (sinh ra đã mắc bệnh), trong khi một số khác là do virus, hoặc do độc tố tích tụ, chẳng hạn như thuốc hoặc rượu, bia. Dưới đây là tổng hợp các loại bệnh gan phổ biến nhất.

2. Mối liên hệ giữa các bệnh về gan và ung thư gan 

Không phải mọi tổn thương gan đều dẫn đến ung thư, nhưng phần lớn các bệnh về gan nếu kéo dài, tiến triển mạn tính mà không được can thiệp y tế đúng cách, đều có thể trở thành nền tảng gây ung thư gan nguyên phát. Trong đó, xơ gan, viêm gan virus B và C, cũng như bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là những “thủ phạm” hàng đầu. Sự âm thầm trong dấu hiệu của bệnh gan, cùng với việc chủ quan trong theo dõi triệu chứng bệnh gan khiến nhiều bệnh nhân chỉ phát hiện ung thư khi đã ở giai đoạn muộn, làm hạn chế đáng kể hiệu quả điều trị.

2.1 Một số loại bệnh về gan có nguy cơ trở thành ung thư gan

2.1.1 Xơ gan: “cầu nối” nguy hiểm dẫn đến ung thư gan

Xơ gan là giai đoạn cuối của nhiều bệnh lý về gan mạn tính, khi mô gan bị thay thế bằng mô xơ không còn chức năng. Theo báo cáo từ American College of Gastroenterology (ACG), hơn 80% trường hợp ung thư gan biểu mô tế bào (HCC) phát sinh trên nền xơ gan. Điều này cho thấy, xơ gan không chỉ là một hậu quả, mà còn là yếu tố nền thúc đẩy đột biến DNA trong tế bào gan – khởi đầu cho quá trình sinh ra ung thư.

Các triệu chứng bệnh gan trong giai đoạn xơ hóa thường không rõ ràng, chỉ đến khi chức năng gan suy giảm đáng kể, người bệnh mới xuất hiện vàng da, báng bụng, rối loạn đông máu, những biểu hiện thường bị nhầm lẫn với các bệnh khác. Vì vậy, nhận diện sớm các dấu hiệu của bệnh gan và tầm soát định kỳ là yếu tố then chốt trong phòng ngừa biến chứng ung thư.

2.1.2 Viêm gan B và C mạn tính – tác nhân âm thầm dẫn đến HCC

Viêm gan B và C là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư gan tại châu Á và Việt Nam. Hai loại virus này tấn công trực tiếp vào tế bào gan, gây viêm kéo dài, tổn thương DNA, từ đó dẫn đến đột biến và tăng sinh tế bào ác tính. Ước tính, trên 80% bệnh nhân mắc viêm gan B mạn tính có nguy cơ phát triển thành xơ gan hoặc HCC nếu không được điều trị bằng thuốc kháng virus kiểm soát hiệu quả.

Việc phát hiện các bệnh về gan do virus thường gặp khó khăn do giai đoạn đầu thường không có biểu hiện rõ ràng. Một số dấu hiệu của bệnh gan như mệt mỏi, đau hạ sườn phải, hoặc gan to nhẹ rất dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, chính sự chủ quan này khiến quá trình viêm mạn tính kéo dài, mở đường cho biến chứng ung thư.

2.1.3 Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): mối nguy hiện đại

Cùng với lối sống hiện đại ít vận động và chế độ ăn giàu chất béo, NAFLD đang trở thành nguyên nhân ngày càng phổ biến trong nhóm các bệnh về gan có nguy cơ tiến triển thành ung thư. Khi lượng mỡ tích tụ quá mức trong gan, cơ quan này bị viêm âm ỉ (gọi là viêm gan nhiễm mỡ không do rượu – NASH), lâu dài sẽ hình thành xơ hóa, và cuối cùng là HCC, ngay cả khi không có xơ gan hoàn chỉnh.

Không giống như viêm gan virus, NAFLD phát triển lặng lẽ và thường chỉ được phát hiện tình cờ qua siêu âm hoặc xét nghiệm men gan. Việc kiểm soát cân nặng, thay đổi chế độ dinh dưỡng và tăng cường hoạt động thể chất là các biện pháp chủ lực giúp làm chậm diễn tiến của loại bệnh gan này.

2.1.4 Một số bệnh gan hiếm gặp khác cũng có thể dẫn đến ung thư

Ngoài các nguyên nhân phổ biến nêu trên, một số các bệnh về gan hiếm gặp cũng có thể dẫn đến ung thư nếu không được kiểm soát. Bệnh Wilson (do rối loạn chuyển hóa đồng), hay ngộ độc gan do lạm dụng thuốc (như thuốc giảm đau chứa paracetamol, kháng sinh liều cao, thuốc chống lao…) là những ví dụ điển hình. Những tổn thương gan kéo dài sẽ làm tăng nguy cơ biến đổi cấu trúc mô gan, góp phần vào quá trình sinh ung ác tính.

Việc nhận diện sớm triệu chứng bệnh gan từ những bệnh hiếm này là một thách thức lâm sàng, nhưng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong công tác phòng ngừa ung thư gan nguyên phát.

2.2 Các loại ung thư gan nguyên phát

Có ba dạng ung thư gan nguyên phát thường gặp, mỗi loại có đặc điểm sinh học và tiên lượng khác nhau:

• Theo NCBI, ung thư biểu mô tế bào gan (Hepatocellular carcinoma – HCC): Chiếm khoảng 75% – 85% các trường hợp ung thư gan. Đây là loại ung thư thường gặp nhất, thường phát triển trên nền xơ gan, viêm gan B hoặc C.
• Ung thư ống mật trong gan (Intrahepatic cholangiocarcinoma – IHC): Chiếm khoảng 10% – 20%. Đây là loại ung thư xuất phát từ tế bào biểu mô ống mật trong gan, có tiên lượng xấu và thường khó phát hiện sớm.
• Angiosarcoma gan: Là dạng ung thư mạch máu rất hiếm gặp (khoảng 1%), có tiến triển nhanh và tiên lượng rất xấu. Bệnh thường liên quan đến phơi nhiễm hóa chất công nghiệp như vinyl chloride hoặc arsenic.

Tóm lại, mối liên hệ giữa các bệnh về gan và ung thư gan là một chuỗi tiến triển phức tạp và nguy hiểm nếu không được theo dõi, điều trị kịp thời. Việc chủ động phát hiện dấu hiệu của bệnh gan, nhận diện sớm triệu chứng bệnh gan, và kiểm soát tốt các bệnh lý về gan ngay từ giai đoạn đầu chính là chiến lược then chốt trong việc phòng ngừa và điều trị ung thư gan hiệu quả.

3. Các phương pháp phòng ngừa bệnh gan và ung thư gan

Gan là cơ quan duy nhất trong cơ thể có khả năng tái tạo, nhưng khả năng này không vô hạn. Khi bị tấn công liên tục bởi rượu, virus, mỡ thừa hay các hóa chất độc hại, mô gan sẽ dần bị hủy hoại, dẫn đến các bệnh về gan mạn tính và nguy cơ biến chứng thành ung thư. Do đó, phòng ngừa ngay từ đầu là chiến lược mang tính quyết định trong bảo vệ sức khỏe gan và nâng cao chất lượng sống. Dưới đây là những giải pháp khoa học và thiết thực giúp hạn chế tối đa sự xuất hiện và tiến triển của các bệnh lý về gan.

3.1 Phòng tránh viêm gan và gan nhiễm mỡ bằng lối sống lành mạnh

Một trong những cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa các bệnh về gan là xây dựng chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế các yếu tố nguy cơ đã được chứng minh. Việc tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo bão hòa, đồ chiên xào, đường tinh luyện hay rượu bia đều làm gia tăng mỡ tích tụ trong gan, tạo điều kiện cho bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) phát triển.

Song song đó, lười vận động cũng là yếu tố thúc đẩy rối loạn chuyển hóa, nền tảng của NAFLD và tiểu đường type 2, hai bệnh lý thường đi kèm với nhau. Hãy duy trì thói quen luyện tập ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần để hỗ trợ gan chuyển hóa chất béo hiệu quả.

Phòng tránh viêm gan virus, đặc biệt là viêm gan B và C cũng đóng vai trò then chốt. Đây là hai yếu tố nguy cơ hàng đầu gây xơ gan và ung thư gan nguyên phát. Điều đáng lưu ý là nhiều người mang virus viêm gan mạn tính không hề biết mình mắc bệnh vì các triệu chứng bệnh gan ở giai đoạn đầu thường không rõ ràng. Do đó, khám sàng lọc định kỳ và điều trị kịp thời là điều bắt buộc nếu muốn bảo vệ gan dài lâu.

3.2 Tiêm vắc-xin viêm gan B – bước đi nhỏ, hiệu quả lớn

Tiêm phòng viêm gan B là biện pháp chủ động, đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả trong dự phòng các bệnh lý về gan do virus. Trẻ sơ sinh nên được tiêm vắc-xin trong vòng 24 giờ sau sinh để giảm nguy cơ lây truyền từ mẹ. Đối với người lớn chưa tiêm, đặc biệt là nhân viên y tế hoặc người có người thân mắc viêm gan B, tiêm phòng đầy đủ ba mũi là điều cần thiết.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo tiêm phòng viêm gan B như một phần trong chiến lược toàn cầu loại trừ ung thư gan. Bởi khi đã tránh được viêm gan B, nguy cơ hình thành xơ gan và HCC giảm đi đáng kể. Tiêm chủng là hàng rào đầu tiên ngăn chặn chuỗi diễn tiến của các bệnh về gan, đồng thời phòng ngừa những dấu hiệu của bệnh gan nguy hiểm có thể âm thầm diễn ra trong nhiều năm.

3.3 Chế độ dinh dưỡng bảo vệ gan: khoa học và bền vững

Gan hoạt động như một nhà máy chuyển hóa khổng lồ, vì vậy chế độ ăn uống không chỉ ảnh hưởng đến chức năng gan mà còn góp phần vào phòng chống bệnh tật. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh các loại thực phẩm như nghệ, tỏi, trà xanh, bông cải xanh và quả bơ có tác dụng chống viêm, kháng oxy hóa và hỗ trợ giải độc gan.

Ngoài ra, việc hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, giảm đường tinh luyện và chất béo chuyển hóa sẽ giúp gan không phải “quá tải” trong quá trình xử lý độc tố. Đây là cách hiệu quả để làm chậm tiến trình hình thành triệu chứng bệnh gan do nhiễm mỡ, viêm gan mạn hoặc rối loạn chức năng gan.

Điều quan trọng là không nên lạm dụng các sản phẩm “giải độc gan” không rõ nguồn gốc vì đây có thể là nguyên nhân gây độc cho gan nếu dùng sai cách. Bảo vệ gan là quá trình lâu dài, bắt đầu từ việc ăn đúng, sống khỏe và khám sức khỏe định kỳ.

3.4 Tầm soát ung thư – chìa khóa vàng trong phòng ngừa ung thư gan

Ung thư gan là một trong những loại ung thư có tỷ lệ tử vong cao nhất, phần lớn do được phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn. Tuy nhiên, nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm thông qua tầm soát định kỳ, khả năng điều trị hiệu quả và kéo dài tuổi thọ là hoàn toàn khả thi.

Người có nguy cơ cao bao gồm bệnh nhân xơ gan, viêm gan B hoặc C, người có tiền sử gia đình mắc bệnh gan, … nên thực hiện xét nghiệm chức năng gan, siêu âm bụng và định lượng AFP (Alpha-fetoprotein) mỗi 6 tháng. Đây là các phương pháp tầm soát quan trọng giúp phát hiện các bệnh lý về gan ngay cả khi chưa có biểu hiện lâm sàng rõ rệt.

Tại Bệnh viện FV, các chương trình khám tầm soát ung thư chuyên sâu được thiết kế dựa trên nguy cơ cá nhân, giúp người bệnh phát hiện sớm những dấu hiệu của bệnh gan cũng như các tổn thương tiền ung thư. Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa gan mật giàu kinh nghiệm cùng hệ thống thiết bị chẩn đoán hiện đại là điểm tựa vững chắc cho người dân trong hành trình bảo vệ gan.

4. Bệnh viện FV – Điều trị hiệu quả các bệnh về gan, ngăn chặn tiến triển thành ung thư gan

Bệnh viện FV là một trong số rất ít bệnh viện tại Việt Nam đạt chuẩn quốc tế JCI (Joint Commission International) 4 lần liên tiếp, chính là điểm tựa đáng tin cậy trong hành trình bảo vệ sức khỏe của gan.

Tại FV, người bệnh có thể được phát hiện sớm dấu hiệu của bệnh gan thông qua hệ thống tầm soát chuyên sâu, kết hợp đội ngũ bác sĩ chuyên khoa gan mật, chẩn đoán hình ảnh và ung bướu giàu kinh nghiệm. Các bệnh lý về gan như viêm gan virus, gan nhiễm mỡ hay xơ gan đều có thể được kiểm soát hiệu quả nếu được can thiệp kịp thời, từ đó ngăn ngừa nguy cơ chuyển biến thành ung thư gan.

“Ung thư gan không có triệu chứng rõ ràng nên thường chỉ được phát hiện khi bệnh nhân đi tầm soát. Bệnh nhân ung thư gan ở Châu Á thường xuất hiện trên những người bị xơ gan, viêm gan siêu vi B, viêm gan siêu vi C, do đó nhóm này cần đi tầm soát định kỳ hằng năm để phát hiện bệnh từ giai đoạn sớm. Trường hợp không tầm soát phát hiện bệnh sớm, khối u phát triển có triệu chứng đau vùng gan hoặc vùng hạ sườn phải, khi đó việc điều trị sẽ phức tạp hơn”, bác sĩ Phạm Đình Khương – Khoa Chẩn đoán Hình ảnh và Điện Quang Can Thiệp, Bệnh viện FV khuyến cáo.

Đặc biệt, mô hình hội chẩn đa chuyên khoa là điểm nổi bật trong cách tiếp cận điều trị tại FV. Các bác sĩ chuyên khoa ung thư, tiêu hóa – gan mật, chẩn đoán hình ảnh và can thiệp nội mạch cùng phối hợp xây dựng phác đồ điều trị tối ưu, một quy trình giúp cá nhân hóa điều trị cho từng bệnh nhân, nâng cao tỷ lệ thành công và kéo dài thời gian sống. Ngoài ra, FV còn thường xuyên hợp tác với các chuyên gia y tế quốc tế, giúp tiếp cận những tiến bộ y học hàng đầu thế giới trong điều trị các bệnh về gan và ung thư gan.

Một minh chứng rõ nét cho hiệu quả điều trị tại FV là trường hợp bệnh nhân T.N.T (89 tuổi). Trong lần đưa vợ đến bệnh viện để khám bệnh, ông đã tiện thể tầm soát sức khỏe và bàng hoàng khi kết quả cho thấy ông có khối u ác tính ở gan, kích thước khoảng 3cm. Sau khi hội chẩn, các bác sĩ tại Trung tâm Ung bướu Hy Vọng – Bệnh viện FV đã áp dụng phương pháp TACE (Chemoembolization động mạch gan), một kỹ thuật can thiệp tối thiểu giúp đưa hóa chất trực tiếp vào khối u gan qua động mạch nuôi khối u. Nhờ phác đồ điều trị chính xác và chăm sóc hậu điều trị toàn diện, khối u của bệnh nhân đã thu nhỏ đáng kể, chức năng gan được bảo tồn và chất lượng sống được cải thiện rõ rệt.

Không dừng lại ở điều trị, Bệnh viện FV còn đồng hành cùng người bệnh trong việc theo dõi lâu dài, giúp phát hiện tái phát sớm, điều đặc biệt quan trọng đối với các bệnh lý về gan có nguy cơ cao như xơ gan hoặc viêm gan B/C mạn tính. Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải triệu chứng bệnh gan như mệt mỏi, chán ăn, vàng da, đau tức vùng hạ sườn phải… hoặc muốn được kiểm tra sức khỏe gan chuyên sâu, hãy đặt lịch hẹn ngay với Bệnh viện FV để được tư vấn và chăm sóc bởi đội ngũ chuyên gia hàng đầu.

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ, Tp. HCM, Việt Nam