CHỌC HÚT BẰNG KIM NHỎ LÀ GÌ?

Chọc hút bằng kim nhỏ (CHBKN) là phương pháp chẩn đoán được sử dụng để khảo sát những bướu hoặc khối u nông (ở ngay dưới da). Bác sĩ Tai Mũi Họng hoặc bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh, dưới hướng dẫn của siêu âm, sẽ cố gắng lấy đủ mô để phân tích dưới kính hiển vi và từ đó chẩn đoán một số vấn đề như viêm, nhiễm trùng, khối u lành hoặc ngay cả ung thư. Phương pháp này giúp bệnh nhân có thể lấy mẫu thử mà không cần phải phẫu thuật, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA CHỌC HÚT BẰNG KIM NHỎ

Bướu (hoặc “khối u”), nhân (bướu trong tuyến giáp được gọi là “nhân”) đôi khi là biểu hiện của một bệnh nghiêm trọng như ung thư, nhưng khối u hoặc nhân cũng có thể lành tính (không ung thư) hoặc có thể bị nhiễm trùng. Vì vậy, cần phải chọc hút bằng kim nhỏ để chẩn đoán nếu thấy có khối u hoặc nhân.

Khi chẩn đoán, bác sĩ cũng xem xét những yếu tố khác: tuổi tác, giới tính, những thói quen của bệnh nhân như hút thuốc và uống rượu; những triệu chứng đau tai, tăng cảm giác khó nuốt, sụt cân; gia đình có tiền sử rối loạn tuyến giáp hoặc trước đây có ung thư da (ung thư biểu mô tế bào vảy).

Nếu được phát hiện sớm, hầu hết ung thư ở đầu và cổ đều có thể chữa khỏi. Nếu bệnh nhân phát hiện có bướu ở đầu và vùng cổ, hãy đến khám với bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng ngay lập tức.

NHỮNG KHU VỰC CÓ THỂ KHẢO SÁT CHỌC HÚT BẰNG KIM NHỎ

Chọc hút bằng kim nhỏ thường được sử dụng để chẩn đoán hạch bạch huyết và u nang ở cổ. Chọc hút bằng kim nhỏ là khảo sát được thực hiện nhiều nhất để xác định nhân tuyến giáp lành tính hoặc nghi ngờ ác tính. Cũng có thể khảo sát tuyến nước bọt mang tai, tuyến nước bọt dưới hàm và những vùng khác ở cổ và trong miệng hoặc họng bằng cách sử dụng kỹ thuật chọc hút bằng kim nhỏ. Có thể nói bất cứ bướu và nhân nào sờ thấy được hoặc phát hiện được qua những khảo sát hình ảnh y khoa đều có thể sử dụng kỹ thuật chọc hút bằng kim nhỏ để sinh thiết.

Chọc hút bằng kim nhỏ được sử dụng để chẩn đoán trong:

• Nhân ở tuyến giáp
• Hạch bạch huyết cổ
• U nang ở cổ
• Bướu ở tuyến nước bọt (tức là tuyến nước bọt mang tai, tuyến nước bọt dưới hàm)
• Bướu trong miệng
• Bất cứ bướu nào có thể sờ thấy được ở vùng đầu và cổ
• Bướu nhìn thấy được trên các khảo sát hình ảnh y khoa (chẳng hạn như siêu âm) ngay cả khi không sờ thấy bướu này khi thăm khám lâm sàng

NHỮNG VIỆC CẦN CHUẨN BỊ TRƯỚC KHI BÁC SĨ THỰC HIỆN CHỌC HÚT BẰNG KIM NHỎ

Không cần chuẩn bị gì trước khi chọc hút bằng kim nhỏ. Bệnh nhân có thể ăn uống bình thường.

Bệnh nhân phải hoàn tất một bảng câu hỏi để biết rõ tình trạng sức khỏe của mình và phải ký vào bảng chấp thuận thực hiện chọc hút bằng kim nhỏ. Tùy theo tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân, bác sĩ Tai Mũi Họng hoặc bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh sẽ hướng dẫn bệnh nhân cách chuẩ̉n bị cụ thể như thế nào trước khi thực hiện quy trình này.

QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN CHỌC HÚT BẰNG KIM NHỎ

Bác sĩ đâm một kim nhỏ qua da của bệnh nhân xuyên vào bướu. Do chọc hút bằng kim nhỏ cũng chỉ đau như lấy máu từ cánh tay để xét nghiệm (rút máu tĩnh mạch) nên thường không cần gây tê tại chỗ. Thực ra, kim dùng để chọc hút thường nhỏ hơn kim dùng để rút máu tĩnh mạch. Dù bệnh nhân vẫn cảm thấy đau nhưng bất cứ cảm giác khó chịu nào nếu có cũng chỉ rất nhẹ. Nếu khối bướu nhỏ hoặc khó sờ thấy, bác sĩ sẽ thực hiện chọc hút bằng kim nhỏ dưới hướng dẫn của siêu âm nhằm đưa kim vào khối bướu, kỹ thuật này phải do bác sĩ được đào tạo chuyên sâu thực hiện.

Lưu ý bệnh nhân không được nuốt hoặc nói trong lúc đưa kim vào. Mẫu tế bào được hút vào kim qua động tác xoay tròn tới lui của kim hoặc hút bằng một ống tiêm gắn liền với kim. Sau khi lấy mẫu xong, kim được rút ra. Mẫu tế bào được trải lên một lam kính để bác sĩ Giải phẫu bệnh phân tích. Động tác trên được thực hiện lại vài lần để lấy đủ số mẫu cần thiết. Để có được một phân tích đầy đủ cần phải có nhiều mẫu xét nghiệm. Khi đã hoàn tất, ấn nhẹ lên vùng chọc kim để làm giảm nguy cơ chảy máu và băng lại sau đó.

Thời gian thực hiện thủ thuật này thường không quá 15 phút.

PHẢN ỨNG THƯỜNG GẶP TRONG VÀ SAU khi CHỌC HÚT TUYẾN GIÁP

Chọc hút bằng kim nhỏ các nhân tuyến giáp thường do bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh thực hiện dưới sự hướng dẫn của siêu âm. Trong thời gian thực hiện thủ thuật, bệnh nhân nằm ngửa với một cái gối lót bên dưới hai vai, đầu ngả ra sau, ngửa cổ. Tư thế này giúp bác sĩ thực hiện thao tác chọc kim vào tuyến giáp được thuận lợi và dễ dàng hơn.

Bệnh nhân sẽ cảm nhận được động tác đè nhẹ lên vùng cổ từ đầu dò siêu âm và khó chịu nhẹ khi kim di chuyển để lấy mẫu tế bào. Có thể xảy ra hiện tượng chảy máu giới hạn bên trong tuyến giáp và đau nhẹ tại chỗ hoặc lan ra phía tai. Biến chứng đáng kể nhất là hình thành khối máu tụ vùng cổ, đôi khi cần phải mổ. Tuy nhiên, rất hiếm khi xảy ra biến chứng này. Bệnh nhân sẽ thanh toán các chi phí phát sinh.

Bệnh nhân có thể trở lại làm việc bình thường và có thể gỡ bỏ băng sau 6 giờ.

Đôi khi, bệnh nhân cảm thấy đau tại vị trí chọc kim trong 1 hoặc 2 ngày sau đó. Bệnh nhân có thể uống paracetamol để giảm đau.

KẾT QUẢ

Bác sĩ Giải phẫu bệnh sẽ quan sát các lam bệnh trong phòng thí nghiệm và đưa ra chẩn đoán. Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ thực hiện các xét nghiệm nhiễm trùng và hóa chất trên mẫu bệnh phẩm thu được.

Kết quả xét nghiệm sẽ có trong vài ngày.

Do các mẫu bệnh phẩm chọc hút được rất nhỏ nên có nguy cơ không lấy được những tế bào ung thư, ví dụ như do có quá nhiều máu và mảnh vụn hoại tử nên không thấy rõ được các chi tiết của tế bào, sẽ cho ra kết quả âm tính. Cũng có nguy cơ các tế bào thu được không thể đưa ra chẩn đoán chính xác. Trong những trường hợp này, bác sĩ sẽ thảo luận với bệnh nhân để quyết định hoặc chọc hút lại hoặc mổ sinh thiết.