LO ÂU LÀ GÌ?

Lo âu là phản ứng tự nhiên đối với căng thẳng và là một phần của hệ thống báo động được tích hợp trong cơ thể chúng ta. Nó giúp chúng ta luôn cảnh giác và tránh nguy hiểm—kích hoạt phản ứng ‘chiến đấu hoặc bỏ chạy’ khi đối mặt với một mối đe dọa. Ở mức độ lành mạnh, lo lắng có thể cải thiện sự tập trung và hiệu suất. Tuy nhiên, khi nó trở nên quá sức, dai dẳng hoặc không liên quan đến nguy hiểm thực sự, nó có thể phát triển thành rối loạn lo âu—một tình trạng sức khỏe tâm thần phổ biến và có thể điều trị được.

LO ÂU PHỔ BIẾN NHƯ THẾ NÀO

Theo ước tính, hiện nay có khoảng 4% dân số toàn cầu đang mắc chứng rối loạn lo âu. Năm 2019, có 301 triệu người trên thế giới hội chứng này, khiến rối loạn lo âu trở thành chứng rối loạn tâm thần phổ biến nhất.

CÁC DẠNG RỐI LOẠN LO ÂU

Lo âu biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Sau đây là một số loại phổ biến:

• Rối loạn lo âu lan tỏa: đặc trưng bởi sự lo lắng quá mức và không kiểm soát được về nhiều khía cạnh của cuộc sống, bao gồm công việc, sức khỏe hoặc các tình huống xã hội;
• Rối loạn hoảng sợ: bao gồm các cơn hoảng sợ tái phát và bất ngờ, là những giai đoạn sợ hãi hoặc khó chịu dữ dội, thường kèm theo các triệu chứng về thể chất như hồi hộp, đổ mồ hôi hoặc chóng mặt;
• Rối loạn lo âu xã hội: sợ các tình huống xã hội, trong đó các cá nhân có thể trải qua sự đau khổ hoặc xấu hổ đáng kể về khả năng bị đánh giá, dẫn đến việc họ cố tránh những tình huống đó;
• Rối loạn ám ảnh chuyên biệt: nỗi sợ hãi dữ dội, phi lý về các vật thể hoặc tình huống cụ thể, chẳng hạn như độ cao, nhện hoặc cảm giác bay;
• Chứng sợ không gian rộng: sợ ở trong những tình huống khó thoát ra, dẫn đến việc họ cố tránh những nơi như khu vực đông đúc, phương tiện giao thông công cộng hoặc những nơi xa lạ;
• Rối loạn lo âu chia ly: thường gặp ở trẻ em, liên quan đến nỗi sợ hãi hoặc lo lắng quá mức về việc bị tách khỏi người chăm sóc chính hoặc người thân yêu.

SỰ LO ÂU NGHIÊM TRỌNG ĐẾN MỨC NÀO

Mức độ lo âu có thể khác nhau tùy theo từng người và từng tình huống:

• Lo âu nhẹ có thể gây khó chịu tạm thời nhưng các triệu chứng có thể kiểm soát được;
• Lo âu ở mức độ vừa có thể khiến một người khó tập trung, khó giao tiếp xã hội hoặc thực hiện nhiệm vụ, dẫn đến việc họ cố tránh các tác nhân gây lo lắng và gây ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày;
• Lo âu nghiêm trọng có thể gây ra sự đau khổ đáng kể, các triệu chứng về thể chất, dẫn đến suy giảm trong công việc hàng ngày, trong các mối quan hệ và hoạt động.

KIỂM SOÁT LO ÂU NHƯ THẾ NÀO

Rối loạn lo âu có thể được kiểm soát và bệnh nhân hồi phục nhờ phương pháp điều trị phù hợp. Các lựa chọn hiệu quả bao gồm:

• Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT): một liệu pháp có hiệu quả cao giúp cá nhân nhận diện và thay đổi các kiểu suy nghĩ tiêu cực gây ra lo lắng;
• Thuốc chống trầm cảm (SSRI hoặc SNRI) và thuốc chống lo âu (benzodiazepin hoặc thuốc chẹn beta) có thể giúp điều trị các triệu chứng;
• Thay đổi lối sống: hoạt động thể chất thường xuyên, ngủ đủ giấc, áp dụng các kỹ thuật quản lý căng thẳng và thực hành các bài tập thư giãn có thể giúp giảm lo âu;
• Chánh niệm và thiền định: những kỹ thuật này có thể giúp xoa dịu tâm trí và giảm mức độ căng thẳng.

LÀM THẾ NÀO ĐỂ HỖ TRỢ NGƯỜI BỊ RỐI LOẠN LO ÂU

Nếu biết ai đó bị lo âu, bạn có thể giúp đỡ bằng cách:

• Thấu hiểu và kiên nhẫn: sự lo âu có thể khó kiểm soát, vì vậy hãy động viên và lắng nghe mà không phán xét;
• Tránh xem nhẹ cảm xúc của họ: đừng bảo họ ‘hãy thư giãn’ hoặc ‘hãy vượt qua nó’. Lo âu không phải là thứ mà mọi người có thể đơn giản tự mình loại bỏ;
• Khuyến khích thăm khám cùng chuyên gia: nhẹ nhàng gợi ý liệu pháp hoặc đánh giá nếu họ chưa từng khám trước đó;
• Khuyến khích cách đối mặt tích cực: khuyến khích tập thể dục thường xuyên, các kỹ thuật thư giãn và thói quen ngủ đủ giấc;
• Không ủng hộ các hành vi né tránh: việc tránh các tác nhân gây lo âu không giúp cải thiện tình trạng mà còn khiến người bệnh khó khăn hơn trong các hoạt động hàng ngày.

Nguồn tham khảo:

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)

Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (NIMH)

Viện Hàn lâm Tâm thần Trẻ em và Thanh thiếu niên Hoa Kỳ (AACAP)

Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ (APA)