[Cảnh báo] Các bệnh về mắt ở trẻ em khi xem điện thoại

Sự phát triển của công nghệ đã mang đến vô vàn lợi ích về mọi mặt cho đời sống xã hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức, đặc biệt là đối với trẻ em. Việc sử dụng điện thoại quá mức không chỉ ảnh hưởng đến tâm lý, hành vi mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với thị lực của trẻ. Theo các chuyên gia, các bệnh về mắt ở trẻ em đang ngày càng phổ biến, đặc biệt là do thói quen nhìn màn hình trong thời gian dài. Vậy trẻ có thể gặp phải những vấn đề nào về mắt? Làm thế nào để bảo vệ thị lực cho trẻ? Cùng tìm hiểu ngay trong bài viết này.

1. Xu hướng sử dụng điện thoại và nguy cơ tiềm ẩn đối với đôi mắt của trẻ

1.1. Sự gia tăng thời gian sử dụng thiết bị điện tử ở trẻ em

Trẻ em ngày nay tiếp xúc với thiết bị điện tử từ rất sớm, thậm chí ngay từ khi mới vài tháng tuổi. Theo một nghiên cứu được thực hiện bởi các chuyên gia đến từ Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), hơn 90% trẻ em dưới 2 tuổi đã từng tiếp xúc với điện thoại hoặc máy tính bảng. Điều đáng lo ngại là thời gian sử dụng các thiết bị này đang ngày càng tăng lên theo độ tuổi:

• Trẻ dưới 5 tuổi: Dành trung bình 2 – 3 giờ/ngày để xem màn hình.
• Trẻ từ 6 – 12 tuổi: Con số này tăng lên 4 – 6 giờ/ngày, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19 thời gian mà các em dành cho việc online có xu hướng tăng đáng kể.
• Thanh thiếu niên: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng trẻ từ 13 – 18 tuổi có thể dành đến 7 – 9 giờ/ngày để sử dụng thiết bị điện tử, chủ yếu để giải trí và học tập.

Sự gia tăng này có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển thị lực của trẻ, bởi đôi mắt của trẻ vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện. Việc nhìn màn hình trong thời gian dài mà không có sự điều tiết hợp lý có thể dẫn đến các bệnh về mắt ở trẻ em, thậm chí là những bệnh lý nghiêm trọng.

1.2. Hiểm họa từ ánh sáng xanh và thời gian tiếp xúc kéo dài

Ánh sáng xanh phát ra từ màn hình điện thoại có bước sóng ngắn, có khả năng xuyên sâu vào võng mạc, gây tổn thương tế bào thị giác. Điều này có thể dẫn đến:

• Mỏi mắt kỹ thuật số: Mắt bị căng thẳng do nhìn màn hình liên tục.
• Rối loạn giấc ngủ: Ánh sáng xanh ức chế melatonin, hormone điều hòa giấc ngủ.
• Tổn thương võng mạc: Có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng sớm.

Những dấu hiệu đầu tiên của các bệnh về mắt ở trẻ em mà trẻ có thể gặp phải bao gồm: nhức mắt, nhìn mờ hay đau đầu. Đặc biệt, trẻ em có thủy tinh thể trong suốt hơn người lớn, điều này khiến mắt trẻ hấp thụ ánh sáng xanh nhiều hơn, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về mắt của trẻ em.

2. Các bệnh về mắt thường gặp ở trẻ em do xem điện thoại

Việc sử dụng điện thoại thông minh và các thiết bị điện tử trong thời gian dài đang trở thành nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh về mắt ở trẻ em. Theo thống kê của Hiệp hội Nhãn khoa Hoa Kỳ, trẻ em tiếp xúc với màn hình quá 2 giờ mỗi ngày có nguy cơ mắc các bệnh lý về mắt cao gấp 3 lần so với trẻ có thời gian sử dụng hợp lý. Dưới đây là một số bệnh thường gặp do sử dụng điện thoại quá mức

2.1. Cận thị học đường (Myopia) – Hệ lụy từ việc nhìn gần quá lâu

2.1.1. Nguyên nhân

Cận thị là tình trạng mắt chỉ nhìn rõ vật ở gần nhưng bị mờ khi nhìn xa. Khi trẻ sử dụng điện thoại trong thời gian dài cộng với khoảng cách nhìn gần, nhãn cầu có xu hướng dài ra. Điều này làm cho hình ảnh hội tụ trước võng mạc thay vì trên võng mạc.

2.1.2. Biến chứng

Trong các bệnh về mắt ở trẻ, cận thị phổ biến nhất. Nhiều trẻ phải mổ mắt cận thị khi ở độ tuổi còn khá nhỏ. Bệnh lý này tiến triển có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Cận thị nặng (>6 độ), tăng nguy cơ bong võng mạc.
• Nhược thị, nếu không được điều trị kịp thời có thể gây mất thị lực vĩnh viễn.
• Giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập của trẻ.

2.1.3. Thống kê

WHO dự đoán 50% dân số trên thế giới sẽ bị cận vào năm 2050, riêng ở châu Á cận thị nhiều hơn do yếu tố chủng tộc, với 80-90% trẻ em châu Á sẽ bị cận thị. Các yếu tố liên quan đến cận thị là chủng tộc, gene, môi trường (đặc biệt như hoạt động nhìn gần nhiều: nhìn điện thoại, máy tính nhiều, ít hoạt động ngoài trời, ở trong nhà nhiều…). (Thông tin từ Báo Tuổi Trẻ Online)

2.2. Hội chứng khô mắt kỹ thuật số (Digital Eye Strain)

2.2.1. Nguyên nhân

Trẻ em chớp mắt ít hơn khi nhìn màn hình (Tần suất chớp mắt giảm 50% khi nhìn màn hình lâu). Điều này làm giảm độ ẩm tự nhiên của mắt, dẫn đến hội chứng khô mắt kỹ thuật số.

2.2.2. Triệu chứng

Bệnh lý này được biểu hiện qua các triệu chứng như:

• Cảm giác cộm, khô rát trong mắt.
• Mắt đỏ, chói, nhạy cảm với ánh sáng.

2.2.3. Hệ lụy lâu dài

Khi nhắc đến các bệnh về mắt ở trẻ em, Hội chứng khô mắt kỹ thuật số khá nguy hiểm. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể gây tổn thương giác mạc, giảm chất lượng nước mắt, dẫn đến giảm chất lượng thị lực.

2.3. Lác mắt do điều tiết quá mức (Accommodative Strabismus)

2.3.1. Nguyên nhân 

Mắt phải tập trung liên tục khi nhìn màn hình, khiến cơ mắt bị căng thẳng, dẫn đến hiện tượng lác mắt tạm thời.

2.3.2. Triệu chứng

Dấu hiệu của bệnh Lác mắt bao gồm:

• Mắt có xu hướng lệch vào trong khi nhìn gần.
• Khó điều chỉnh tiêu điểm khi nhìn xa.

2.3.3. Trường hợp điển hình

Sau đại dịch COVID-19, số lượng trẻ bị lác mắt tạm thời tăng mạnh do sử dụng điện thoại quá mức.  Các bệnh về mắt của trẻ em khác cũng gia tăng sau đại dịch. 

2.4. Hội chứng thị giác màn hình (Computer Vision Syndrome – CVS)

2.4.1. Nguyên nhân

Mắt phải hoạt động liên tục mà không có thời gian nghỉ ngơi. Hoạt động mắt kéo dài cũng là nguyên nhân gây nên các bệnh về mắt ở trẻ em khác.

2.4.2. Biểu hiện

Nếu có các biểu hiện sau đây thì rất có thể trẻ đã mắc Hội chứng thị giác màn hình:

• Nhức mắt, mờ mắt.
• Đau đầu, khó tập trung.

2.4.3. Ảnh hưởng lâu dài

Nếu không được điều chỉnh, hội chứng này có thể dẫn đến suy giảm thị lực nghiêm trọng, gây khó chịu kéo dài với trẻ.

2.5. Tổn thương võng mạc do ánh sáng xanh

2.5.1. Nguyên nhân

Tổn thương võng mạc do ánh sáng xanh gây nên bởi ánh sáng xanh có thể xuyên sâu vào võng mạc, gây tổn thương tế bào thị giác.

2.5.2. Hệ quả

Điều này dẫn đến các ảnh hưởng tiêu cực tới thị lực như:

• Tăng nguy cơ thoái hóa điểm vàng sớm.
• Giảm khả năng nhận diện chi tiết hình ảnh.

2.5.3. So sánh với người lớn

So với người lớn, trẻ em hấp thụ ánh sáng xanh nhiều hơn 60%. Lý giải điều này là do thủy tinh thể của trẻ chưa hoàn toàn phát triển. Chính vì thế, trong các bệnh về mắt ở trẻ em, tổn thương võng mạc do ánh sáng xanh cũng là bệnh lý khá phổ biến.

2.6 Nhược thị ở trẻ em – “Mắt lười” từ thói quen sử dụng điện thoại quá sớm

Nhược thị, hay còn gọi là “mắt lười”, là tình trạng suy giảm thị lực ở một hoặc cả hai mắt, mặc dù cấu trúc mắt hoàn toàn bình thường. Tình trạng này thường xảy ra khi não bộ không nhận được tín hiệu hình ảnh rõ ràng từ mắt trong giai đoạn phát triển thị giác – đặc biệt từ 0 đến 7 tuổi, còn gọi là “giai đoạn vàng”.

Trong những năm gần đây, việc trẻ em tiếp xúc sớm và sử dụng điện thoại, máy tính bảng trong thời gian dài đã trở thành yếu tố góp phần làm tăng nguy cơ nhược thị. Khi mắt trẻ phải nhìn gần liên tục, đặc biệt là nhìn vào màn hình nhỏ, thị giác sẽ không được kích thích phát triển đầy đủ, dẫn đến sự lệch pha trong xử lý hình ảnh của não bộ.

Khi một mắt gửi tín hiệu kém hơn, não bộ có xu hướng “bỏ qua” mắt đó và chỉ sử dụng thông tin từ mắt còn lại – từ đó hình thành nên “mắt lười” – một trong số các bệnh về mắt ở trẻ em do sử dụng điện thoại. Đáng lo ngại là nếu không phát hiện và điều trị sớm trong độ tuổi thích hợp, tình trạng nhược thị sẽ không thể hồi phục hoàn toàn, gây ảnh hưởng lâu dài đến khả năng nhìn của trẻ.

Một số dấu hiệu sớm phụ huynh cần lưu ý gồm:

• Trẻ thường nheo mắt, nghiêng đầu khi nhìn
• Thường xuyên dụi mắt, than mỏi mắt
• Có vẻ lơ đãng hoặc khó tập trung khi học tập
• Có thị lực yếu rõ rệt ở một bên mắt khi khám

Việc điều trị nhược thị cần được thực hiện càng sớm càng tốt thông qua các phương pháp như đeo kính điều chỉnh, bịt mắt bên tốt để kích thích mắt yếu, hoặc áp dụng liệu pháp thị giác chuyên biệt. Đồng thời, phụ huynh nên điều chỉnh thói quen sử dụng thiết bị điện tử ở trẻ, kết hợp với khám mắt định kỳ để can thiệp kịp thời.

3. Cách bảo vệ mắt trẻ khi sử dụng điện thoại

Việc áp dụng các biện pháp bảo vệ mắt giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh về mắt ở trẻ em do sử dụng điện thoại.

3.1. Áp dụng quy tắc 20-20-20 để thư giãn mắt

Quy tắc 20-20-20 khá đơn giản song hiệu quả đối với các bệnh về mắt ở trẻ lại rất tích cực. Để thực hiện phương pháp này, cứ mỗi 20 phút sử dụng điện thoại cha mẹ nên cho trẻ nhìn xa 20 feet (~6m) trong 20 giây.

Lợi ích mà quy tắc này mang lại là tạo ra thời gian để mắt nghỉ ngơi, giúp mắt giảm căng thẳng do điều tiết trong một khoảng thời gian nhất định.

3.2. Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị

Giới hạn thời gian sử dụng thiết bị điện tử và sử dụng một cách hợp lý là cách cần thiết để giảm thiểu tình trạng gia tăng các bệnh về mắt ở trẻ em. Theo khuyến nghị của Viện Nhi khoa Hoa Kỳ:

• Trẻ dưới 2 tuổi: Không nên tiếp xúc với màn hình.
• Trẻ 2 – 5 tuổi: Không quá 1 giờ/ngày.
• Trẻ từ 6 tuổi trở lên: Không quá 2 giờ/ngày.

3.3. Điều chỉnh ánh sáng môi trường và tư thế ngồi

Bên cạnh thời gian sử dụng, môi trường và tư thế cũng có khả năng giúp trẻ hạn chế các tác động tiêu cực đối với mắt. Chẳng hạn như:  

• Không sử dụng điện thoại trong bóng tối.
• Giữ khoảng cách màn hình tối thiểu 30-40 cm.
• Ngồi thẳng lưng, không cúi quá gần màn hình.

3.4. Đeo kính chống ánh sáng xanh nếu cần thiết

Trong một số trường hợp trẻ có thể cần tới sự hỗ trợ của kính để chống lại ánh sáng xanh. Tuy nhiên, khi trẻ sử dụng, cha mẹ cần lưu ý:

• Kính chống ánh sáng xanh có thể giảm tác động tiêu cực lên võng mạc.
• Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ để tránh làm mắt phụ thuộc vào kính quá mức.

3.5. Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời

Bên cạnh kiểm soát việc sử dụng thiết bị điện tử, cha mẹ cần khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời lành mạnh bởi: 

• Dành ít nhất 2 giờ mỗi ngày cho các hoạt động ngoài trời có thể giúp giảm nguy cơ mắc cận thị.
• Theo nghiên cứu tại Úc, trẻ em tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên nhiều hơn có tỷ lệ cận thị thấp hơn 30% so với trẻ ít ra ngoài.

4. Kiểm soát sớm bệnh về mắt ở trẻ – Vai trò của bệnh viện FV

Việc khám mắt định kỳ tại các cơ sở uy tín như Bệnh viện FV giúp phát hiện sớm các bệnh về mắt của trẻ em, từ đó có hướng điều trị kịp thời.

4.1. Khám mắt định kỳ tại Bệnh viện FV để phát hiện sớm

Định kỳ 6 tháng/lần cha mẹ nên cho trẻ kiểm tra mắt để sớm phát hiện các dấu hiệu bất thường. Tại Bệnh viện FV, trẻ được thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa hàng đầu về nhãn khoa nhi. Cùng với đó, bệnh viện sở hữu trang thiết bị hiện đại, giúp chẩn đoán chính xác, điều trị hiệu quả.

4.2. Các phương pháp điều trị tiên tiến tại FV

Với đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao và các trang thiết bị hiện đại, bệnh viện FV mang đến những phương pháp điều trị các bệnh về mắt ở trẻ hiệu quả, bao gồm:

• Điều trị cận thị tiến triển bằng Ortho-K giúp giảm cận thị mà không cần phẫu thuật.
• Phương pháp kiểm soát ánh sáng xanh bằng kính lọc chuyên dụng giúp hạn chế tổn thương võng mạc.
• Điều chỉnh lác mắt và nhược thị bằng các bài tập thị giác.

4.3. Chia sẻ thực tế từ các phụ huynh “bệnh nhân nhí” tại Bệnh viện FV

Bằng năng lực chuyên môn và sự tận tâm, đội ngũ bác sĩ Bệnh viện FV đã điều trị thành công nhiều trường hợp mắc phải các bệnh về mắt ở trẻ em.

Chị Phan Thị Ngọc Trâm (TPHCM), phụ huynh của bé Nguyễn Trâm Anh (7 tuổi) chia sẻ: “Con tôi bị phát hiện nhược thị sau một lần tình cờ đi khám mắt. Tuy nhiên, bệnh viện nơi bé khám mắt lại không có dịch vụ điều trị nhược thị cho trẻ. Tôi tìm đến bệnh viện FV theo giới thiệu của người quen. Sau khi được bác sĩ tư vấn về phương pháp điều trị nhược thị, tôi đã quyết định cho con tôi thử phương pháp này. Kết quả thật bất ngờ: sau 5 buổi điều trị, thị lực của bé đã tăng từ 5/10 lên đến 9/10”.

Chị H, mẹ em Đ.H.T. (14 tuổi, quê Đắk Lắk) không giấu nổi hạnh phúc khi con trai được phẫu thuật thành công, khôi phục thị lực sau hơn 10 năm sống với bóng tối. “Tôi biết ơn ông Donald Tan và cả người đã hiến tặng giác mạc để con tôi được phẫu thuật dù tôi không biết họ là ai. Con tôi đã có thể nhìn thấy rõ trở lại sau 1 ngày phẫu thuật”, chị H. chia sẻ.

Một trường hợp điển hình khác là bé Lê Ngọc Minh Thư, 5 tuổi, đến từ Đồng Nai, mắc câm điếc bẩm sinh cùng nhiều bệnh lý phức tạp khác. Bé được đưa đến Bệnh viện FV trong tình trạng câm điếc và bệnh tim bẩm sinh, hai mắt bị bong võng mạc và đục thủy tinh thể. 

“Cháu bé đã không nghe được cũng như không nói được và đôi mắt là cửa sổ kết nối cháu với thế giới cũng đang có nguy cơ bị mất. Chúng tôi không hình dung được cháu bé sẽ sống thế nào trong thế giới màu đen hoàn toàn, không âm thanh, không màu sắc, không hy vọng. Vì thế, chúng tôi quyết định phẫu thuật cho cho cháu dù ca phẫu thuật tiềm ẩn nhiều rủi ro”, bác sĩ Vũ Trường Sơn, Giám đốc Y khoa – Bệnh viện FV nhớ lại.

Trường hợp của bé Minh Thư khá đặc biệt, đội ngũ chuyên gia từ Bệnh viện FV và Bệnh viện Nhi đồng 1 đã phối hợp phẫu thuật thành công, giúp bé cải thiện chất lượng cuộc sống. (Nguồn đưa tin: chinhsachcuocsong.vnanet.vn)

5. Kết luận – Cảnh báo và hành động ngay để bảo vệ đôi mắt trẻ

Các bệnh về mắt ở trẻ em đang có xu hướng gia tăng do thói quen sử dụng điện thoại không hợp lý. Để bảo vệ thị lực cho con, phụ huynh cần giới hạn thời gian sử dụng thiết bị, điều chỉnh tư thế, chế độ dinh dưỡng hợp lý. 

Bên cạnh đó, việc đưa trẻ đến bệnh viện khám mắt định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín như Bệnh viện FV để phát hiện sớm các vấn đề về thị lực là giải pháp tối ưu để bảo vệ thị lực cho trẻ. Bởi, nếu kéo dài, các bệnh về mắt của trẻ sẽ kéo theo nhiều hệ luỵ, ảnh hưởng tới hiệu quả điều trị.

Bác sĩ Nguyễn Thị Mai – Trưởng khoa Mắt và Phẫu thuật khúc xạ – Bệnh viện FV chia sẻ: “Mọi người thường bỏ qua việc khám mắt định kỳ, hay lơ là những triệu chứng nhỏ, thích tự chữa bằng thông tin trên mạng và chỉ đến gặp bác sĩ khi bệnh nặng. Trong khi đó, tâm lý muốn hết bệnh và hết nhanh nhưng ở giai đoạn muộn lại thường gây áp lực cho chính bệnh nhân và cho cả người điều trị”. 

“Các bậc cha mẹ nên đưa con, từ 3 tuổi trở lên, đi kiểm tra thị lực định kỳ, đặc biệt khi trẻ có những dấu hiệu như nheo mắt khi nhìn, nghiêng đầu, nhăn mặt, hay đưa mắt gần vật thể khi nhìn”, bác sĩ Mai khuyến cáo.

Đặt lịch khám mắt ngay tại Bệnh viện FV để phòng ngừa và chữa trị dứt điểm các bệnh về mắt ở trẻ em!

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/

Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Nam Sài Gòn (Phú Mỹ Hưng), Q7, Tp HCM