Dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ: Phân biệt với các triệu chứng mang thai thường gặp để bảo vệ mẹ và bé

Dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ không đơn giản là cảm giác mệt mỏi hay khát nước – những biểu hiện này thường dễ bị bỏ qua vì giống với triệu chứng thai nghén thông thường. Tuy nhiên, việc nhầm lẫn này có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho cả mẹ và bé nếu không được phát hiện kịp thời. Giữa hàng loạt thay đổi sinh lý trong thai kỳ, làm thế nào để nhận diện chính xác những dấu hiệu cảnh báo sớm? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng, từ đó chủ động bảo vệ thai kỳ một cách khoa học và an toàn nhất.

1. Hiểu rõ về tiểu đường thai kỳ 

Trong suốt hành trình mang thai, cơ thể người mẹ trải qua nhiều biến đổi nội tiết và chuyển hóa phức tạp. Một trong những rối loạn đáng lo ngại nhưng thường bị hiểu lầm, chính là tiểu đường thai kỳ hay còn gọi là đái tháo đường thai kỳ. Đây không chỉ là vấn đề rối loạn đường huyết thoáng qua, mà là tình trạng rối loạn chuyển hóa glucose xảy ra do tác động của hormone nhau thai làm giảm đáp ứng insulin, gây tăng đường huyết, đặc biệt ở giai đoạn giữa và cuối thai kỳ. Việc không phát hiện sớm dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ có thể dẫn đến hàng loạt biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.

1.1 Tiểu đường thai kỳ là gì?

Tiểu đường thai kỳ được định nghĩa là tình trạng tăng đường huyết phát sinh hoặc được phát hiện lần đầu trong thời kỳ mang thai, đặc biệt phổ biến từ tuần thứ 24 đến 28, khi hormone nhau thai tăng cường hoạt động. Hormone này làm giảm độ nhạy insulin ở mô ngoại vi, khiến cơ thể mẹ không thể kiểm soát được lượng glucose máu hiệu quả như trước. Nếu tuyến tụy không tăng sản xuất insulin đủ để bù lại, đường huyết sẽ tăng vượt ngưỡng sinh lý và gây ra dấu hiệu tiểu đường thai kỳ hoặc tệ hơn, không có biểu hiện rõ rệt nhưng âm thầm ảnh hưởng đến sức khỏe thai kỳ.

1.2 Nguyên nhân tiểu đường thai kỳ 

Hiểu rõ yếu tố nguy cơ là chìa khóa để phòng ngừa hiệu quả. Một số nguyên nhân tiểu đường thai kỳ đã được y văn công nhận bao gồm:

• Yếu tố di truyền: Nếu mẹ, chị hoặc bà từng mắc đái tháo đường thai kỳ, nguy cơ tái phát hoặc mắc bệnh ở đời sau sẽ tăng gấp nhiều lần.
• Thừa cân béo phì trước khi mang thai: Chỉ số BMI ≥25 là yếu tố làm tăng đề kháng insulin.
• Tuổi mẹ từ 35 trở lên: Càng lớn tuổi, cơ thể càng giảm khả năng thích ứng với các thay đổi chuyển hóa trong thai kỳ.
• Tiền sử sinh con to (trên 4kg) hoặc từng bị sảy thai không rõ nguyên nhân.
• Hội chứng buồng trứng đa nang hoặc rối loạn nội tiết nền trước mang thai cũng là yếu tố nguy cơ cao.

2. Dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ thường gặp và dễ bị bỏ qua

Trong giai đoạn mang thai, không ít mẹ bầu cảm thấy mệt mỏi, khát nước, thèm ngọt hay tiểu nhiều hơn, đây là những biểu hiện dễ bị quy cho là bình thường. Tuy nhiên, đây cũng có thể là những dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ, một ranh giới mong manh nhưng mang ý nghĩa rất lớn về mặt lâm sàng. Thực tế cho thấy, nhiều ca tiểu đường thai kỳ chỉ được phát hiện khi đã xuất hiện biến chứng hoặc thông qua xét nghiệm đường huyết tình cờ, bởi vì các biểu hiện thường không rõ ràng và dễ bị bỏ sót.

2.1 Những dấu hiệu tiểu đường thai kỳ dễ bị xem nhẹ

Phần lớn các dấu hiệu tiểu đường thai kỳ không quá đặc hiệu, nhưng khi xuất hiện đồng thời hoặc kéo dài bất thường, cần được cảnh giác:

• Khát nước liên tục, dù thời tiết không nóng hay không vận động nhiều.
• Tiểu nhiều lần, đặc biệt vào ban đêm, kèm cảm giác mất nước nhanh.
• Mệt mỏi kéo dài, suy giảm năng lượng dù nghỉ ngơi đầy đủ.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc không tăng cân đúng theo lộ trình thai kỳ.
• Mờ mắt thoáng qua, kèm cảm giác hoa mắt, chóng mặt khi thay đổi tư thế.
• Nhiễm trùng tiểu tái diễn, hoặc huyết trắng bất thường do nhiễm nấm đường sinh dục.

Đây đều là những dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ điển hình, nhưng vì trùng lặp với triệu chứng thai nghén, nên thường bị người bệnh và cả nhân viên y tế bỏ qua nếu không đặt nghi vấn sớm.

2.2 Phân biệt với các biểu hiện thai nghén thông thường

Điều quan trọng là biết cách phân biệt giữa triệu chứng sinh lý của thai kỳ và biểu hiện bệnh lý:

Việc phân tích rõ ràng giúp nâng cao cảnh giác và chỉ định sớm các xét nghiệm cần thiết như test dung nạp glucose đường uống (OGTT), một tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán tiểu đường thai kỳ.

2.3 Vì sao không có triệu chứng bị tiểu đường vẫn cần tầm soát?

Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Hội Nội tiết – Đái tháo đường Việt Nam, từ tuần thai thứ 24 – 28, tất cả thai phụ nên được tầm soát tiểu đường thai kỳ, ngay cả khi không có dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ rõ rệt. Lý do là có tới 30% – 50% trường hợp tiểu đường thai kỳ hoàn toàn không có triệu chứng ban đầu. Sự thầm lặng này làm tăng nguy cơ sinh con to, đa ối, tiền sản giật và nguy cơ tiểu đường type 2 sau sinh.

Tại Bệnh viện FV, bác sĩ nội tiết thường kết hợp khai thác nguyên nhân tiểu đường thai kỳ, tiền sử bệnh lý và xét nghiệm HbA1c, glucose máu đói để sàng lọc các trường hợp nguy cơ cao. Đây là bước quan trọng nhằm đảm bảo không bỏ sót bất kỳ trường hợp dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ tiềm ẩn nào, đặc biệt ở nhóm thai phụ thừa cân, trên 35 tuổi hoặc từng sinh con nặng cân.

Hơn nữa, việc phát hiện bệnh sớm giúp can thiệp kịp thời bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, luyện tập và kiểm soát đường huyết. Nhiều mẹ bầu lo lắng tiểu đường thai kỳ nên ăn gì, trên thực tế chỉ cần có hướng dẫn dinh dưỡng đúng từ chuyên gia, bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát mà không cần dùng thuốc.

3. Hệ lụy của việc không phát hiện sớm dấu hiệu tiểu đường thai kỳ

Không ít trường hợp tiểu đường thai kỳ được phát hiện muộn, sau khi thai phụ hoặc thai nhi gặp biến chứng nghiêm trọng. Điều này đến từ việc các dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ ban đầu thường không rõ ràng, dễ nhầm với triệu chứng thai nghén. Tuy nhiên, việc không tầm soát và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều hậu quả đáng lo ngại cho cả mẹ và bé.

3.1 Nguy cơ cho thai nhi – gánh nặng từ trong bụng mẹ

Tình trạng đường huyết tăng cao trong tử cung có thể gây rối loạn chuyển hóa glucose ở thai nhi. Đây là lý do vì sao trẻ sinh ra từ mẹ mắc tiểu đường thai kỳ thường gặp các vấn đề như:

• Macrosomia (thai to): Đây là hậu quả trực tiếp của việc thai nhi hấp thụ quá nhiều glucose từ mẹ. Trẻ có cân nặng vượt ngưỡng 4kg có thể đối mặt với sinh khó, kẹt vai hoặc sang chấn sản khoa.
• Hạ đường huyết sau sinh: Do cơ thể bé quen sản xuất insulin nhiều khi còn trong bụng mẹ, nên sau khi ra khỏi môi trường giàu glucose, bé dễ bị tụt đường huyết nguy hiểm.
• Vàng da sơ sinh và nguy cơ suy hô hấp là những biến chứng khác thường gặp.

Trong một số trường hợp nặng không được kiểm soát, nguy cơ thai chết lưu tăng cao, đây là hậu quả nặng nề nhất nếu không nhận diện dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ đúng lúc.

3.2 Nguy hiểm đối với mẹ bầu – rủi ro không chỉ trong thai kỳ

Bên cạnh tác động đến thai nhi, mẹ bầu cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro:

• Tiền sản giật, tình trạng tăng huyết áp kèm tổn thương cơ quan, có thể đe dọa tính mạng.
• Tăng tỷ lệ sinh mổ do thai to hoặc bất thường chuyển dạ.
• Nhiễm trùng hậu sản, chậm lành vết thương.
• Nguy cơ cao phát triển tiểu đường type 2 sau sinh, theo các nghiên cứu, có đến 50% phụ nữ từng mắc tiểu đường thai kỳ sẽ trở thành bệnh nhân tiểu đường mạn tính nếu không có biện pháp dự phòng sớm.

Một điều đáng lưu ý: ngay cả khi không có dấu hiệu tiểu đường thai kỳ rõ ràng, mẹ bầu vẫn cần được tầm soát đường huyết định kỳ bởi chính sự âm thầm của bệnh lý khiến nó trở nên nguy hiểm. Nắm rõ nguyên nhân tiểu đường thai kỳ và tác động của bệnh là bước đầu tiên trong chiến lược bảo vệ sức khỏe thai kỳ toàn diện.

4. Chế độ ăn khi bị tiểu đường thai kỳ

Dinh dưỡng luôn là yếu tố chủ chốt trong kiểm soát tiểu đường thai kỳ. Thay vì kiêng khem cực đoan, mẹ bầu cần hiểu đúng vai trò của từng nhóm thực phẩm và xây dựng thực đơn khoa học dưới sự hướng dẫn từ chuyên gia. Vậy tiểu đường thai kỳ nên ăn gì, ăn như thế nào để đảm bảo dinh dưỡng cho mẹ, an toàn cho con?

4.1 Tiểu đường thai kỳ nên ăn gì? 

Một thực đơn lý tưởng nên bao gồm:

• Rau xanh: cung cấp chất xơ hòa tan giúp ổn định đường huyết sau ăn.
• Đạm nạc: thịt gà bỏ da, cá, trứng, đậu phụ là nguồn protein sạch, ít béo.
• Tinh bột hấp thu chậm: gạo lứt, yến mạch, khoai lang giúp kiểm soát chỉ số đường huyết tốt hơn.
• Chất béo lành mạnh: dầu ô-liu, quả bơ, các loại hạt (không muối tinh luyện).

Quan trọng hơn, các bữa ăn nên chia nhỏ, ăn đúng giờ, hạn chế ăn vặt và không ăn tối quá muộn. Kiểm soát khẩu phần ăn là yếu tố then chốt ngay cả với thực phẩm lành mạnh.

Mẹ bầu cũng cần hạn chế tuyệt đối các món sau:

• Đồ chiên rán, nước ngọt, bánh kẹo, đường tinh luyện
• Thức ăn chế biến sẵn chứa nhiều đường hóa học.

Những lựa chọn này không chỉ giúp ngăn chặn dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ trở nên nghiêm trọng mà còn phòng tránh biến chứng sau sinh.

4.2 Dinh dưỡng cá nhân hóa 

Mỗi thai phụ có chỉ số đường huyết, cân nặng, thể trạng và nguyên nhân tiểu đường thai kỳ khác nhau. Do đó, chế độ ăn không thể áp dụng công thức chung. Tại Bệnh viện FV, chế độ dinh dưỡng điều trị được xây dựng cá nhân hóa theo mô hình đa chuyên khoa: bác sĩ sản khoa, bác sĩ nội tiết và chuyên gia dinh dưỡng.

ThS.BS.CKII. Nguyễn Viết Quỳnh Thư, Trưởng Khoa Dinh Dưỡng và Tiết Chế, Bệnh viện FV đã luôn đề cao vai trò của dinh dưỡng trong suốt thai kỳ và giai đoạn cho con bú, yếu tố then chốt để mẹ hồi phục tốt và bé phát triển toàn diện. Khi khám thai và theo dõi thai kỳ tại Bệnh viện FV, các thai phụ còn có cơ hội được bác sĩ Quỳnh Thư chia sẻ về cách lựa chọn và sơ chế thực phẩm để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm khi chế biến.

Ngoài ra, việc theo dõi liên tục qua nhật ký ăn uống, đo đường huyết tại nhà và điều chỉnh bữa ăn từng giai đoạn không chỉ giúp kiểm soát hiệu quả dấu hiệu tiểu đường thai kỳ mà còn tạo tiền đề tốt để ngăn ngừa đái tháo đường type 2 sau sinh.

Dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ đôi khi chỉ là những thay đổi rất nhỏ, nhưng nếu không kiểm soát tốt, hậu quả có thể ảnh hưởng lâu dài đến cả hai thế hệ mẹ và bé. Việc nhận diện sớm, kết hợp điều trị y khoa và điều chỉnh dinh dưỡng khoa học sẽ là “tấm khiên” vững chắc giúp mẹ bầu vượt qua thai kỳ an toàn.

5. Phòng ngừa và theo dõi dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ

Trong suốt hành trình thai kỳ, việc phát hiện sớm dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa biến chứng. Đặc biệt ở những thai phụ có yếu tố nguy cơ cao, chủ động sàng lọc và quản lý sớm sẽ giúp bảo vệ sức khỏe mẹ và thai nhi một cách toàn diện. 

5.1 Nhóm đối tượng nguy cơ cao nên tầm soát tiểu đường thai kỳ

Nhiều nghiên cứu quốc tế và khuyến cáo của Hiệp hội Sản Phụ khoa Hoa Kỳ (ACOG) đã chỉ ra rằng, có những nhóm thai phụ dễ phát triển tiểu đường thai kỳ hơn hẳn:

• Mẹ bầu trên 35 tuổi
• Có chỉ số BMI >25 (thừa cân, béo phì)
• Tiền sử sinh con nặng trên 4kg, thai lưu không rõ nguyên nhân
• Có người thân ruột thịt bị tiểu đường type 2
• Có tiền sử rối loạn dung nạp glucose hoặc mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Với nhóm này, việc chủ động sàng lọc từ tam cá nguyệt đầu tiên sẽ giúp phát hiện dấu hiệu tiểu đường thai kỳ ngay cả khi chưa có biểu hiện rõ ràng. Vì vậy, hiểu và xác định đúng nguyên nhân tiểu đường thai kỳ không chỉ là bước đầu trong điều trị mà còn là yếu tố quyết định hiệu quả dự phòng.

5.2 Các phương pháp tầm soát chuẩn y khoa 

Để chẩn đoán tiểu đường thai kỳ, y học hiện đại sử dụng các xét nghiệm định lượng glucose máu. Tại FV, quy trình sàng lọc được thực hiện nghiêm ngặt theo chuẩn y tế quốc tế JCI:

• Glucose huyết lúc đói (FPG): thực hiện từ tuần thai 12 nếu mẹ có yếu tố nguy cơ.
• Test dung nạp glucose (OGTT): xét nghiệm đường huyết 3 thời điểm (lúc đói: sau 1 giờ và sau 2 giờ) sau khi uống 75g glucose. Được thực hiện phổ biến nhất ở tuần thai 24 – 28.
• Đối với những người có dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ sớm như khát nhiều, tiểu nhiều, mệt mỏi bất thường hoặc thai lớn hơn tuổi thai, test có thể được chỉ định sớm hơn.

Kết quả xét nghiệm giúp bác sĩ không chỉ chẩn đoán bệnh lý mà còn phân tầng nguy cơ, từ đó cá thể hóa kế hoạch điều trị, bao gồm thay đổi chế độ ăn, tập luyện, và khi cần có thể sử dụng insulin.

Xem thêm video: KIỂM SOÁT BỆNH TIỂU ĐƯỜNG ĐỂ PHÒNG NGỪA BIẾN CHỨNG NGUY HIỂM

5.3 Theo dõi thai kỳ tại Bệnh viện FV – Giải pháp kiểm soát tiểu đường thai kỳ hiệu quả

Việc theo dõi sát đường huyết trong thai kỳ cần sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ sản khoa, bác sĩ nội tiết và chuyên gia dinh dưỡng. Tại Bệnh viện FV, mô hình theo dõi đa chuyên khoa cho phép đưa ra phác đồ tối ưu, tùy thuộc vào chỉ số đường huyết, tuổi thai, cân nặng thai nhi và đáp ứng điều trị từng giai đoạn.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Mân, Khoa Nội tiết, Bệnh viện FV đặc biệt nhấn mạnh tầm quan trọng của việc theo dõi đường huyết trong thai kỳ, nhất là với những mẹ có nguy cơ hoặc đã mắc tiểu đường thai kỳ. Bác sĩ Mân từng chia sẻ, việc kiểm soát đường huyết không thể tách rời khỏi chế độ ăn uống hợp lý và sinh hoạt khoa học.

Không ít mẹ bầu thắc mắc tiểu đường thai kỳ nên ăn gì, nhưng ít người hiểu rằng chế độ ăn chỉ có giá trị khi được điều chỉnh theo đường huyết và tình trạng cụ thể của thai nhi. Chính vì vậy, việc lựa chọn cơ sở y tế có đầy đủ chuyên khoa, từ sản khoa, nội tiết đến dinh dưỡng là yếu tố quan trọng trong việc duy trì đường huyết an toàn.

Các bác sĩ Bệnh viện FV cho biết, ngay cả sau sinh, phụ nữ từng có dấu hiệu bị tiểu đường thai kỳ vẫn cần được theo dõi đường huyết định kỳ ít nhất 6 – 12 tuần sau sinh, sau đó là mỗi 1 – 3 năm để sàng lọc tiểu đường type 2. Điều này đặc biệt quan trọng ở những người từng có chỉ số đường huyết cao hoặc điều trị insulin khi mang thai.

Đừng để tiểu đường thai kỳ âm thầm ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé. Hãy chủ động bảo vệ thai kỳ của bạn, một hành trình không chỉ an toàn mà còn là nền tảng cho sự phát triển khỏe mạnh, thông minh của bé yêu. 

Đến ngay Bệnh viện FV để được tư vấn, khám và điều trị toàn diện bởi các chuyên gia đầu ngành trong môi trường y tế chuẩn quốc tế.

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: Số 06 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ (Quận 7 cũ), TP.Hồ Chí Minh