Dấu hiệu sắp đột quỵ: Nhận diện kịp thời, cứu sống đúng lúc

Dấu hiệu sắp đột quỵ có thể xuất hiện rất mờ nhạt nhưng lại là lời cảnh báo sớm cho một cơn tai biến đe dọa tính mạng. Những biểu hiện như tê yếu nửa người thoáng qua, méo miệng, nói ngọng, đột ngột mất thăng bằng hay mờ mắt thường bị bỏ qua cho đến khi quá muộn. Đột quỵ không chờ đợi ai và thời gian vàng để cứu não chỉ tính bằng phút. Hiểu đúng và nhận diện sớm là cách duy nhất để giảm thiểu tổn thương não, thậm chí là cứu sống người bệnh.

1. Đột quỵ là gì? Hiểu đúng để nhận diện kịp thời

Đột quỵ là một tình trạng y tế nghiêm trọng có thể dẫn đến tổn thương não, tàn tật hoặc thậm chí tử vong. Hiểu rõ các loại đột quỵ để dễ dàng nhận diện và có hướng xử lý đúng đắn.

1.1 Đột quỵ là gì và xảy ra khi nào?

Dấu hiệu sắp đột quỵ thường xuất hiện đột ngột, là hệ quả của một quá trình tổn thương não cấp tính do rối loạn tuần hoàn máu não. Về bản chất, đột quỵ (tai biến mạch máu não) xảy ra khi lưu lượng máu cung cấp cho não bị gián đoạn, khiến các tế bào thần kinh thiếu oxy và dưỡng chất. Nó thường được gọi là “đột quỵ não” vì xảy ra đột ngột, giống như cơn nhồi máu cơ tim nhưng bản chất của đột quỵ là ảnh hưởng đến não. 

Nếu không được xử trí kịp thời, tế bào não sẽ bắt đầu chết chỉ trong vòng vài phút, dẫn đến tổn thương vĩnh viễn hoặc tử vong.

1.2 Phân loại đột quỵ

Có hai loại chính: đột quỵ do thiếu máu cục bộ (nhồi máu não) chiếm hơn 80% các ca, xảy ra khi cục máu đông hoặc mảng xơ vữa gây tắc mạch máu não; và đột quỵ xuất huyết xảy ra khi mạch máu não bị vỡ, làm máu tràn vào nhu mô não hoặc khoang dưới màng nhện. Cả hai dạng đều có thể để lại di chứng nghiêm trọng như liệt, mất ngôn ngữ, rối loạn nhận thức hoặc thị giác.

Tình trạng đột quỵ có thể liên quan đến một số yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, rung nhĩ, đái tháo đường hoặc rối loạn mỡ máu. Trong đó, rung nhĩ (một dạng rối loạn nhịp tim) có thể tạo huyết khối gây tắc mạch máu não, làm gia tăng nguy cơ đột quỵ lên gấp 5 lần.

Việc hiểu rõ về diễn tiến và nguyên nhân của đột quỵ sẽ giúp người bệnh có khả năng nhận biết sớm dấu hiệu sắp đột quỵ, từ đó xử trí kịp thời để giảm thiểu hậu quả.

Ngoài ra, cần lưu ý phân biệt rõ đột quỵ với các bệnh lý tim mạch cấp tính khác như nhồi máu cơ tim hay thiếu máu cơ tim. Dù đều liên quan đến tắc nghẽn mạch máu, nhưng đột quỵ là tổn thương xảy ra ở não, còn nhồi máu cơ tim là biến chứng nguy hiểm tại tim.

2. Những dấu hiệu sắp đột quỵ cần được chú ý

Đột quỵ không xảy ra một cách hoàn toàn bất ngờ. Trên thực tế, cơ thể thường gửi ra những tín hiệu cảnh báo trước đó vài ngày, thậm chí vài tuần. Việc nhận diện sớm dấu hiệu sắp đột quỵ là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu tổn thương não, tránh di chứng nặng nề và tăng khả năng phục hồi. Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến và nghiêm trọng cần được chú ý:

2.1 Tê hoặc yếu đột ngột ở mặt, tay hoặc chân, thường chỉ xuất hiện ở một bên cơ thể

Đây là một trong những dấu hiệu sắp đột quỵ rõ ràng nhất. Người bệnh có thể cảm thấy mất sức ở cánh tay hoặc chân một bên, khuôn mặt có biểu hiện xệ xuống bất thường. Thử yêu cầu người bệnh giơ cả hai tay lên, nếu một bên rơi xuống hoặc không nâng được, cần nghĩ đến nguy cơ đột quỵ và đưa đi cấp cứu ngay.

2.2 Rối loạn ngôn ngữ: khó nói, nói ngọng hoặc không hiểu lời người khác

Tình trạng người bệnh đột ngột nói lắp, nói không rõ ràng hoặc không thể diễn đạt được suy nghĩ của mình là biểu hiện của tổn thương tại vùng não kiểm soát ngôn ngữ. Dấu hiệu này thường xảy ra trong những giờ đầu tiên trước khi cơn đột quỵ xảy ra. Không nên nhầm lẫn hiện tượng này với sự mệt mỏi hay lú lẫn tạm thời.

2.3 Rối loạn thị giác: mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực một bên

Đột nhiên không nhìn rõ một bên mắt hoặc có cảm giác “rèm” che phủ tầm nhìn có thể là dấu hiệu sắp đột quỵ (dấu hiệu sớm của đột quỵ thiếu máu não sau). Người bệnh có thể mô tả tình trạng nhìn đôi, nhìn mờ hoặc mất tạm thời thị lực trong vài phút. Đây là dấu hiệu không nên chủ quan vì có thể báo hiệu dòng máu lên não đang bị gián đoạn.

2.4 Cơn đau đầu dữ dội và đột ngột không rõ nguyên nhân

Không giống những cơn đau đầu thông thường, đây là cảm giác đau dữ dội, có thể đi kèm nôn ói, mờ mắt hoặc mất ý thức. Triệu chứng này thường gặp trong đột quỵ xuất huyết não do vỡ mạch máu, cần cấp cứu ngay lập tức. Đừng bỏ qua nếu người bệnh vốn không có tiền sử đau đầu nhưng đột ngột xuất hiện triệu chứng này.

2.5 Chóng mặt, mất thăng bằng hoặc mất phối hợp vận động

Người sắp đột quỵ có thể cảm thấy choáng váng, không đứng vững, dễ té ngã hoặc gặp khó khăn khi đi lại. Dấu hiệu sắp đột quỵ này đặc biệt nghiêm trọng khi đi kèm với buồn nôn, nói khó hoặc nhìn mờ. Nếu không được xử trí kịp thời, tổn thương vùng tiểu não có thể để lại di chứng nghiêm trọng.

2.6 Thay đổi bất thường về hành vi, cảm xúc hoặc mức độ tỉnh táo

Người bệnh có thể trở nên lơ mơ, khó tập trung, phản ứng chậm chạp hoặc có biểu hiện thay đổi tâm trạng như bối rối, cáu gắt, trầm cảm không rõ nguyên nhân. Đây có thể là hệ quả của tình trạng thiếu máu não thoáng qua, một dấu hiệu báo động của đột quỵ trong thời gian rất gần.

2.7 Buồn nôn, nôn mửa không rõ lý do đi kèm triệu chứng thần kinh

Một số trường hợp dấu hiệu sắp đột quỵ khởi phát bằng tình trạng buồn nôn, nôn mửa không liên quan đến ăn uống. Nếu đi kèm chóng mặt, mất thăng bằng hoặc nhìn mờ, đây là dấu hiệu cần được kiểm tra ngay tại cơ sở y tế có chuyên khoa thần kinh.

2.8 Nhịp tim nhanh bất thường, khó thở hoặc cảm giác hồi hộp

Rối loạn nhịp tim, đặc biệt là rung nhĩ, có thể gây hình thành huyết khối trong tim. Huyết khối này có khả năng di chuyển lên não và gây đột quỵ tắc mạch máu não. Người bệnh có thể cảm thấy tim đập nhanh bất thường, khó thở, đau tức ngực. Tuy đây là triệu chứng thường thấy trong nhồi máu cơ tim, nhưng cũng có thể là dấu hiệu gián tiếp của bệnh lý tim mạch liên quan đến đột quỵ.

Lưu ý: Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu sắp đột quỵ nào nêu trên, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức. Việc chần chừ hoặc tự ý xử lý tại nhà có thể làm mất “thời gian vàng” trong điều trị, dẫn đến tổn thương não không thể hồi phục. Mỗi phút trôi qua, hàng triệu tế bào thần kinh có thể mất đi vĩnh viễn.

3. FAST hoặc BE FAST – Công thức nhận biết nhanh nguy cơ đột quỵ 

Để nhận diện dấu hiệu sắp đột quỵ một cách nhanh chóng và chính xác, các chuyên gia khuyến khích sử dụng quy tắc FAST hoặc mở rộng thành BE FAST.

FAST gồm:

• Face (Mặt): Yêu cầu cười hoặc nhe răng. Nếu một bên mặt bị xệ, không cân đối, đó có thể là dấu hiệu ban đầu của đột quỵ 
• Arms (Tay): Yêu cầu nâng cả hai tay. Nếu một tay yếu hoặc chìm xuống, đó là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm.
• Speech (Ngôn ngữ): Người đó được yêu cầu nhắc lại câu đơn giản. Nói ngọng, khó nói hoặc lời nói không rõ là biểu hiện của tổn thương vùng ngôn ngữ não bộ.
• Time (Thời gian): Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, cần gọi cấp cứu ngay, vì mỗi phút trôi qua có thể mất hàng triệu tế bào não.

BE FAST mở rộng thêm:

• Balance (Thăng bằng): Đột ngột mất thăng bằng, chóng mặt khi đi lại hoặc đứng yên, là biểu hiện của đột quỵ vùng tiểu não hoặc thân não 
• Eyes (Thị lực): Thị lực bị mờ, nhìn đôi hoặc mất tạm thời một bên mắt là dấu hiệu đột quỵ vùng thị giác 

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bệnh tim mạch nào như rung nhĩ kết hợp các triệu chứng trên, cần hành động ngay để tránh tiến triển thành đột quỵ. Thời gian chính là yếu tố quyết định trong xử lý khẩn cấp và “Time is brain” là châm ngôn y khoa quan trọng.

4. Cấp cứu đột quỵ tại Bệnh viện FV – Thế mạnh của bệnh viện chuẩn quốc tế JCI

Trong hành trình cứu sống bệnh nhân bị đột quỵ, Bệnh viện FV đã xây dựng hệ thống cấp cứu thần kinh & tim mạch kết hợp hoàn chỉnh, giúp chuyển những dấu hiệu sắp đột quỵ thành phản ứng cấp cứu chính xác và kịp thời.

4.1. Quy trình cấp cứu thần tốc theo tiêu chuẩn vàng

FV đã triển khai quy trình cấp cứu cấp tốc, đảm bảo bệnh nhân được xử lý ngay khi nhập viện. Các bệnh nhân nghi ngờ đột quỵ được ưu tiên làm CT scan và MRI trong vòng 15 phút. Nếu phát hiện nhồi máu não, FV sẽ áp dụng tiêu sợi huyết hoặc can thiệp lấy huyết khối qua Cathlab để phục hồi lưu thông máu não trong khoảng 4 giờ (thời gian vàng). Đây là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu hậu quả nặng nề.

Điển hình như trường hợp bệnh nhân người Hàn Quốc (bà KDY) bị tắc động mạch não cấp tính đã được FV xử lý bằng thuốc tiêu sợi huyết ngay tại phòng cấp cứu, sau đó chuyển sang đội ngũ can thiệp Cathlab. Nhờ đó, bệnh nhân được hồi phục lưu thông máu não nhanh và hồi phục chức năng hoàn toàn sau 3 ngày.

4.2. Công nghệ và chuyên môn hàng đầu

• Đội ngũ liên chuyên khoa gồm bác sĩ thần kinh, tim mạch và bác sĩ can thiệp nội mạch luôn sẵn sàng phản ứng khẩn cấp.
• Điển hình như trường hợp bệnh nhân người Hàn Quốc bị đột quỵ nặng rơi vào hôn mê sâu suốt 80 ngày, FV vẫn kịp thời cứu sống và khôi phục chức năng thần kinh thành công sau can thiệp nội mạch chuyên sâu.
• Trường hợp khác, bệnh nhân bị tổn thương mạch máu não do dị dạng mạch hiếm tại gốc não được xử lý qua can thiệp thần kinh nội mạch, không cần phẫu thuật mở sọ và hồi phục nhanh chóng 

4.3. Tầm soát đột quỵ tại FV giúp “phòng bệnh từ gốc”

FV cung cấp gói tầm soát đột quỵ toàn diện bao gồm xét nghiệm sinh hóa máu, siêu âm tim, theo dõi điện tim 24 giờ, chụp cộng hưởng từ mạch máu não và mạch cảnh. Các chuyên gia tim mạch và thần kinh sẽ phối hợp chặt chẽ để đánh giá và đưa ra chiến lược phòng ngừa hiệu quả cho bệnh nhân. Với mức độ nguy cơ như rung nhĩ hoặc tiền sử thiếu máu cơ tim đang ngày càng tăng, việc tầm soát sớm đặc biệt cần thiết.

Bệnh viện FV là bệnh viện hiếm hoi đạt chuẩn quốc tế JCI lần thứ tư liên tiếp, minh chứng cho cam kết về chất lượng, an toàn và chuyên môn y khoa. Đặc biệt, FV áp dụng chính sách hỗ trợ BHYT chi trả 100% cho các trường hợp cấp cứu đột quỵ tại đơn vị, không cần chuyển tuyến. Điều này giúp người bệnh tiếp cận dịch vụ chuyên sâu một cách thuận tiện nhất. 

Đừng để đột quỵ cướp đi cơ hội sống. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu sắp đột quỵ, hãy gọi cấp cứu Bệnh viện FV ngay qua số (028) 35 11 35 00 để được can thiệp kịp thời. Đặc biệt, hãy chủ động tầm soát đột quỵ định kỳ với gói kiểm tra chuyên sâu tại FV, nơi quy tụ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, thiết bị hiện đại và chất lượng điều trị được quốc tế công nhận. Đặt hẹn ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe bạn và gia đình!

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ, Tp. HCM, Việt Nam