Nhồi máu cơ tim: Cách xử trí đúng để tránh nguy hiểm

Nhồi máu cơ tim là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong đột ngột ở người trưởng thành dù trước đó họ hoàn toàn khỏe mạnh. Căn bệnh nguy hiểm này có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, không báo trước và có thể cướp đi mạng sống chỉ trong vài phút nếu không xử trí đúng cách. Nhưng điều đáng sợ hơn: rất nhiều người nhận biết sai dấu hiệu nhồi máu cơ tim và bỏ lỡ “thời gian vàng” để cứu sống chính mình hoặc người thân. Vậy làm sao để nhận diện sớm, xử trí chính xác và phòng ngừa nhồi máu cơ tim hiệu quả?

1. Nhồi máu cơ tim là gì và vì sao nó đặc biệt nguy hiểm?

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, nhồi máu cơ tim là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu toàn cầu. Điều này lý giải vì sao nhận biết và can thiệp sớm là yếu tố sống còn. Hiểu rõ bản chất của nhồi máu cơ tim là nền tảng quan trọng để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả căn bệnh nguy hiểm này.

1.1 Nhồi máu cơ tim là gì?

Nhồi máu cơ tim (hay đau tim) là tình trạng một vùng cơ tim bị hoại tử do tắc nghẽn đột ngột dòng máu cung cấp oxy và dưỡng chất cho tim, thường do cục máu đông hình thành trên nền mảng xơ vữa trong động mạch vành. Đây là một cấp cứu y tế nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong chỉ trong vài phút nếu không được can thiệp kịp thời. Đối với những trường hợp may mắn sống sót thì nguy cơ suy tim cũng rất cao.

Một trong những nguyên nhân nhồi máu cơ tim phổ biến nhất là xơ vữa động mạch. Khi mảng xơ vữa bị nứt vỡ, tiểu cầu tập trung lại hình thành cục huyết khối gây tắc nghẽn hoàn toàn dòng máu. Nếu tình trạng này kéo dài quá 20 – 30 phút, cơ tim bắt đầu bị hoại tử không hồi phục.

Nhồi máu cơ tim cấp nguy hiểm ở chỗ nó có thể tiến triển rất nhanh mà không hề báo trước. Một người đang sinh hoạt bình thường vẫn có thể bất ngờ đau thắt ngực, ngừng tim và tử vong chỉ sau vài phút.

1.2 Vì sao nhồi máu cơ tim lại nguy hiểm?

Tính chất nguy hiểm của nhồi máu cơ tim thể hiện ở ba yếu tố:

• Tổn thương cơ tim vĩnh viễn: Cơ tim không có khả năng tái tạo sau khi bị hoại tử. Nếu không tái thông dòng máu trong thời gian vàng, vùng tim bị hư hại sẽ khiến bệnh nhân suy tim mạn tính về sau.
• Tử vong nhanh chóng: Nhiều ca tử vong xảy ra trong vòng 1 giờ đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng nếu không được cấp cứu kịp thời.
• Biến chứng nặng nề: Bao gồm rối loạn nhịp tim, sốc tim, suy tim cấp và thậm chí là đột quỵ do cục máu đông trôi lên não.

2. Cách nhận biết dấu hiệu nhồi máu cơ tim để không bỏ lỡ “thời gian vàng”

Việc nhận biết dấu hiệu nhồi máu cơ tim kịp thời chính là chiếc chìa khóa để cứu sống bệnh nhân trong “thời gian vàng”, khoảng 60 đến 120 phút đầu sau khi triệu chứng khởi phát. Đây là giai đoạn vàng để can thiệp mạch vành nhằm tái thông dòng máu, bảo tồn cơ tim và hạn chế nguy cơ tử vong.

2.1 Những triệu chứng nhồi máu cơ tim điển hình 

• Đau thắt ngực dữ dội: Cơn đau thường xuất hiện ở giữa ngực hoặc lệch trái, có thể cảm giác như bị bóp nghẹt, đè nặng. Đau có thể lan ra vai trái, tay trái, cổ, lưng hoặc hàm. Đây là dấu hiệu phổ biến nhất của nhồi máu cơ tim.
• Khó thở: Cảm giác hụt hơi, thở gấp, không đủ không khí, đặc biệt khi kèm theo đau ngực. Đây có thể là biểu hiện sớm, đặc biệt ở người cao tuổi.
• Vã mồ hôi lạnh: Mồ hôi thường ra nhiều, lạnh và ẩm. Tình trạng này đi kèm với cảm giác hồi hộp, lo lắng hoặc sợ hãi không rõ nguyên nhân.
• Buồn nôn, nôn mửa: Triệu chứng này dễ bị nhầm với rối loạn tiêu hóa, thường xuất hiện ở phụ nữ và người cao tuổi.
• Chóng mặt, choáng váng: Có thể kèm cảm giác mất thăng bằng, hoa mắt. Đây là biểu hiện sớm cho thấy não đang thiếu máu.
• Tim đập nhanh, loạn nhịp: dấu hiệu nhồi máu cơ tim khiến tim “đập mạnh như sắp nhảy ra ngoài” hoặc cảm giác rung trong lồng ngực.
• Mệt mỏi kéo dài: Đặc biệt ở phụ nữ, mệt mỏi bất thường dù không vận động mạnh cũng có thể là dấu hiệu sớm.

Điều nguy hiểm là không phải trường hợp nhồi máu cơ tim nào cũng có đầy đủ các dấu hiệu trên. Nhiều người chỉ có biểu hiện nhẹ như đau âm ỉ ngực trái, hoặc chỉ cảm giác “khó chịu lạ” trong người. Một số trường hợp nhồi máu cơ tim dấu hiệu có thể rất mờ nhạt, dễ bị bỏ qua, đặc biệt ở người tiểu đường, người già và phụ nữ.

2.2 Một số điều cần lưu ý khi xuất hiện dấu hiệu nhồi máu cơ tim

• Nếu có dấu hiệu nhồi máu cơ tim, không tự lái xe đến bệnh viện. Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Đừng đợi triệu chứng biến mất. Mỗi phút chậm trễ, cơ tim chết thêm tế bào. Càng cấp cứu sớm, khả năng sống sót càng cao.
• Không dùng thuốc giảm đau, thuốc tiêu hóa để “theo dõi thêm”. Điều này chỉ làm mất thời gian vàng để can thiệp mạch vành; không dùng các mẹo dân gian truyền miệng thiếu khoa học để cấp cứu vì có thể làm cho tình trạng càng nghiêm trọng hơn, khó điều trị sau này.

Nhận diện đúng và kịp thời các triệu chứng nhồi máu cơ tim là kỹ năng sống còn. Đặc biệt khi hiện nay, các trung tâm tim mạch uy tín như Bệnh viện FV đã áp dụng kỹ thuật can thiệp mạch vành hiện đại, giúp tái thông động mạch nhanh chóng, giảm tỷ lệ tử vong đáng kể nếu bệnh nhân được đưa đến kịp thời.

3. Xử trí đúng khi nghi ngờ nhồi máu cơ tim: Làm gì trong 1 giờ đầu tiên?

Trong nhồi máu cơ tim cấp, 1 giờ đầu tiên được xem là “thời gian vàng” để cứu sống người bệnh và giảm thiểu tổn thương vĩnh viễn cho cơ tim. Nếu được xử trí đúng cách trong giai đoạn này, tỷ lệ sống sót tăng đáng kể và nguy cơ biến chứng suy tim hay rối loạn nhịp tim được hạn chế tối đa. Vì vậy, việc nhận biết sớm dấu hiệu nhồi máu cơ tim và hành động nhanh chóng, chính xác có thể tạo nên khác biệt sinh tử.

3.1 Gọi cấp cứu 115 hoặc gọi (028) 35 11 35 00 nếu ở gần bệnh viện FV

Dù là người bệnh hay người xung quanh, việc đầu tiên cần làm khi nghi ngờ nhồi máu cơ tim là gọi cấp cứu 115, hoặc (028) 35 11 35 00 – số điện thoại cấp cứu tại Bệnh viện FV. Bệnh viện FV là một trong số rất ít cơ sở y tế tại Việt Nam có khả năng thực hiện can thiệp tim mạch cấp cứu chỉ trong 70 phút tính từ khi bệnh nhân nhập viện, tối ưu hơn cả quy chuẩn y khoa quốc tế là 90 phút, giúp gia tăng cơ hội hồi phục cho người bệnh.

(*) Lưu ý: Không nên tự ý lái xe hoặc chờ xem các triệu chứng có giảm hay không. Gọi cấp cứu không chỉ đảm bảo vận chuyển an toàn mà còn trang bị đầy đủ thiết bị y tế để xử trí khẩn cấp nếu bệnh nhân ngưng tim trên đường đến bệnh viện.

3.2 Xử trí khi bạn là người bệnh

Nếu cảm thấy đau thắt ngực dữ dội, khó thở, vã mồ hôi lạnh hoặc có bất kỳ triệu chứng nhồi máu cơ tim nào, bạn cần ngay lập tức:

• Ngưng mọi hoạt động. Ngồi hoặc nằm nghỉ ở tư thế nửa nằm nửa ngồi, giữ bình tĩnh.
• Gọi cấp cứu hoặc nhờ người khác gọi giúp.
• Nếu có sẵn thuốc nitroglycerin dạng ngậm dưới lưỡi (theo chỉ định trước đó của bác sĩ), có thể sử dụng trong khi chờ cấp cứu.
• Không cố gắng tự di chuyển đến bệnh viện, đặc biệt khi cảm thấy chóng mặt, tức ngực, tim đập nhanh hoặc không đều.
• Nếu từng được bác sĩ kê aspirin trong trường hợp khẩn cấp, có thể nhai 1 viên (75-325mg) để hỗ trợ giảm hình thành cục máu đông. Tuy nhiên, chỉ áp dụng nếu không dị ứng hoặc có chống chỉ định.

3.3 Xử trí khi bạn là người thân hoặc người xung quanh bệnh nhân

Trường hợp bệnh nhân còn tỉnh táo:

• Hướng dẫn bệnh nhân nằm yên tại chỗ, tốt nhất ở tư thế nửa ngồi.
• Giữ môi trường xung quanh yên tĩnh, thông thoáng, giúp bệnh nhân hít thở dễ dàng hơn.
• Gọi ngay 115 hoặc (028) 35 11 35 00, thông báo rõ địa điểm, tình trạng bệnh nhân và nghi ngờ nhồi máu cơ tim cấp.
• Nếu bệnh nhân có thuốc nitroglycerin hoặc aspirin được kê từ trước, hỗ trợ họ dùng theo hướng dẫn.

Trường hợp bệnh nhân bất tỉnh hoặc ngừng tim thở;

• Gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Kiểm tra ý thức và nhịp thở của bệnh nhân.
• Nếu không thấy bệnh nhân thở hoặc thở ngắt quãng, cần tiến hành ép tim ngoài lồng ngực (CPR) ngay. Ép mạnh và nhanh ở vị trí giữa xương ức, với tần suất khoảng 100-120 lần/phút.
• Tiếp tục ép tim liên tục cho đến khi nhân viên y tế đến hoặc bệnh nhân có dấu hiệu phục hồi.

Những điều không nên làm

• Không tự ý cho bệnh nhân uống nước, ăn uống hoặc dùng thuốc không rõ chỉ định.
• Không chờ triệu chứng tự hết mới đưa đến bệnh viện. Mỗi phút trì hoãn đều có thể làm tăng nguy cơ tử vong.

Nhồi máu cơ tim là tình trạng y khoa cần hành động khẩn cấp, những hành động đó phải đúng. Kiến thức xử trí ban đầu không chỉ giúp cứu sống người bệnh mà còn hạn chế tối đa các biến chứng nặng nề về sau. Hãy luôn ghi nhớ các bước cơ bản này để không bị động trong những tình huống sinh tử.

4. Làm sao để phòng ngừa nhồi máu cơ tim từ sớm?

Nhồi máu cơ tim là bệnh lý hoàn toàn có thể phòng ngừa hiệu quả nếu được tầm soát tim mạch sớm, nhận diện yếu tố nguy cơ và điều chỉnh lối sống khoa học.

4.1 Thiết lập chế độ ăn uống lành mạnh

Một trong những yếu tố góp phần quan trọng trong việc phòng ngừa nhồi máu cơ tim cấp là dinh dưỡng hợp lý. Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, trái cây tươi, các loại hạt, ngũ cốc nguyên cám. Hạn chế tối đa thực phẩm chứa chất béo bão hòa, cholesterol xấu, muối và đường tinh luyện. Việc bổ sung cá béo như cá hồi, cá trích và các nguồn axit béo omega-3 dồi dào khác đã được chứng minh giúp bảo vệ thành mạch, giảm viêm và ổn định nhịp tim.

4.2 Duy trì vận động thể chất đều đặn

Tập thể dục tối thiểu 30 phút mỗi ngày với cường độ vừa phải giúp kiểm soát cân nặng, huyết áp và lipid máu, đây là ba yếu tố nguy cơ chính của nhồi máu cơ tim. Ngoài ra, vận động thường xuyên còn giúp cải thiện sức bền tim mạch, tăng lưu thông máu, giảm căng thẳng thần kinh.

4.3 Kiểm soát cân nặng và loại bỏ thói quen có hại

Thừa cân, béo phì là nguyên nhân tiềm ẩn làm gia tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và triệu chứng nhồi máu cơ tim. Đồng thời, hút thuốc lá và lạm dụng rượu bia là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây tổn thương nội mạc mạch máu và thúc đẩy hình thành huyết khối. Việc loại bỏ các thói quen này sẽ góp phần giảm đáng kể nguy cơ biến chứng tim mạch.

4.4 Kiểm soát các bệnh lý nền và yếu tố nguy cơ

Tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu… đều là các nguyên nhân nhồi máu cơ tim phổ biến. Việc theo dõi định kỳ, kiểm soát tốt các chỉ số huyết áp (< 120/80 mmHg), đường huyết và mỡ máu theo chỉ định bác sĩ là nền tảng để giảm thiểu các biến cố mạch vành. Bên cạnh đó, kiểm soát căng thẳng, ngủ đủ giấc và hạn chế stress mạn tính cũng có vai trò không nhỏ trong phòng ngừa nhồi máu cơ tim dấu hiệu tiến triển âm thầm.

4.5 Tầm soát tim mạch định kỳ tại Bệnh viện FV 

Không đợi đến khi có dấu hiệu nhồi máu cơ tim mới đến bệnh viện để khám, việc tầm soát tim mạch sớm giúp phát hiện tổn thương mạch vành tiềm ẩn ngay cả khi người bệnh chưa có triệu chứng. Bệnh viện FV triển khai gói tầm soát tim mạch theo độ tuổi, cá nhân hóa theo nguy cơ, đặc biệt ứng dụng nghiệm pháp gắng sức tim mạch – hô hấp (CPET), một phương pháp hiện đại, chuyên sâu và chỉ có tại một số ít trung tâm y tế tại Việt Nam.

*CPET (Cardiopulmonary Exercise Test) là phương pháp đánh giá toàn diện chức năng tim, phổi, chuyển hóa khi vận động. CPET có thể phát hiện sớm các dấu hiệu suy tim, thiếu máu cơ tim, phân biệt nguyên nhân khó thở (do tim hay phổi), đánh giá khả năng gắng sức trước phẫu thuật hoặc theo dõi tiến triển bệnh tim mạch. Ưu điểm vượt trội của CPET là độ nhạy cao, khả năng phát hiện tổn thương ngay cả khi bệnh nhân chưa có triệu chứng nhồi máu cơ tim, giúp bác sĩ lên phác đồ can thiệp kịp thời.

4.6 Cấp cứu nhồi máu cơ tim tại FV: BHYT chi trả 100%

Từ ngày 01/07/2025, cấp cứu tim mạch tại Bệnh viện FV chính thức được Bảo hiểm Y tế chi trả 100% chi phí khám và điều trị (kể cả cấp cứu nhồi máu cơ tim cấp), không cần chuyển tuyến, không cần đăng ký khám ban đầu. Đây là lợi thế quan trọng giúp người bệnh được tiếp cận sớm với hệ thống cấp cứu tim mạch chuyên sâu chuẩn quốc tế JCI, thiết bị hiện đại và đội ngũ bác sĩ tim mạch can thiệp giàu kinh nghiệm của FV.

Khi xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ nhồi máu cơ tim, từng giây đều quý giá. Gọi ngay số (028) 35 11 35 00 để được đội ngũ cấp cứu chuyên nghiệp của FV hỗ trợ kịp thời cứu sống. 

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ, Tp. HCM, Việt Nam