Triệu chứng viêm xoang: Nhận biết sớm để điều trị đúng, tránh biến chứng nguy hiểm

Triệu chứng viêm xoang thường bị nhầm lẫn với cảm cúm thông thường, khiến nhiều người chủ quan và bỏ qua giai đoạn “vàng” để điều trị. Khi bệnh tiến triển, những dấu hiệu viêm xoang ban đầu như nghẹt mũi, đau đầu âm ỉ hay mất khứu giác có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm: viêm màng não, áp-xe não, thậm chí ảnh hưởng thị lực. Vậy làm thế nào để nhận biết sớm biểu hiện của viêm xoang và phân biệt với các bệnh hô hấp khác? Đây chính là chìa khóa để điều trị đúng và ngăn chặn hậu quả lâu dài.

1. Vì sao cần nhận diện sớm triệu chứng viêm xoang?

Phát hiện sớm triệu chứng viêm xoang rút ngắn thời gian điều trị, giảm nguy cơ biến chứng và tránh chẩn đoán nhầm với các bệnh đầu mặt khác. Viêm xoang không chỉ là nghẹt mũi hay đau mặt đơn thuần; khi viêm lan rộng có thể gây tổn thương quanh mắt, xương sọ hoặc dẫn đến biến chứng nội sọ rất nặng. Những biến chứng này tuy ít gặp nhưng có hậu quả nặng nề nên nhận diện sớm các triệu chứng viêm xoang giúp can thiệp kịp thời và an toàn. 

1.1 Giảm nguy cơ gặp biến chứng của viêm xoang

Nhận diện sớm các triệu chứng viêm xoang giúp điều trị kịp thời, tránh biến chứng. Bác sĩ sẽ đưa ra cách điều trị viêm xoang hiệu quả, ngăn ngừa tái phát và đảm bảo chất lượng sống.

Dưới đây là một số biến chứng thường gặp của viêm xoang nếu không được phát hiện sớm: 

• Nhiễm khuẩn vùng ổ mắt, viêm mô quanh mắt hoặc viêm hốc mắt dẫn đến sưng, mờ/nhìn đôi, có thể cần điều trị nội trú. 
• Biến chứng nội sọ: viêm màng não, áp-xe não, tắc mạch xoang tĩnh mạch hang là các tình trạng cấp cứu thần kinh cần can thiệp chuyên sâu. 
• Mucocele hoặc u nhầy xoang gây biến dạng khuôn mặt, chèn ép các cấu trúc lân cận; đây là lý do một số trường hợp cần phẫu thuật giải áp. Trường hợp bệnh nhân 70 tuổi (người Campuchia) đã tin tưởng và tìm đến Bệnh viện FV khi bị biến dạng mặt do u nhầy xoang trán, với mucocele vùng má trái là minh họa điển hình. Đội ngũ bác sĩ Khoa Tai Mũi Họng, FV tiến hành phẫu thuật nội soi xử trí cùng lúc khối u nhầy và viêm xoang dị ứng nấm. Nhờ vậy, bệnh nhân có thể cải thiện đáng kể tình trạng thẩm mỹ cũng như chức năng mũi và được xuất viện sau 3 ngày phẫu thuật.

1.2 Nguy cơ chẩn đoán nhầm và hệ quả

Nhiều người thường cho rằng nhức đầu là triệu chứng viêm xoang. Thực tế, theo thống kê của Hiệp hội Tai Mũi Họng Hoa Kỳ (AAO-HNSF), chỉ khoảng 20% các cơn đau đầu liên quan đến viêm xoang, còn lại phần lớn bắt nguồn từ bệnh lý thần kinh như migraine hoặc căng thẳng cơ (AAO-HNSF – Sinus Headache). Tuy nhiên, nếu cơn đau kèm theo dấu hiệu bị viêm xoang như nghẹt mũi, chảy dịch nhầy xanh vàng, nặng mặt khi cúi đầu, hắt hơi nhiều… thì khả năng cao là viêm xoang.

Nhận diện sớm những triệu chứng viêm xoang giúp bệnh nhân được điều trị đúng phác đồ, hạn chế tái phát và ngăn chặn biến chứng nguy hiểm. Đây cũng chính là lý do các bác sĩ FV khuyến nghị người bệnh nên đến bệnh viện khi có dấu hiệu bất thường kéo dài trên 10 ngày, thay vì tự ý dùng thuốc hay tìm cách chữa viêm xoang tại nhà khiến bệnh tái phát liên tục. 

1.3 Tác động lên chất lượng cuộc sống và chi phí điều trị viêm xoang

Viêm xoang gây giảm năng suất lao động, ngủ kém, giảm khứu giác, và suy giảm chất lượng cuộc sống. Việc nhận biết để kiểm soát sớm triệu chứng viêm xoang giúp phục hồi chức năng và giảm nhu cầu can thiệp phức tạp về sau. 

Các nghiên cứu dịch tễ cho thấy tần suất mắc viêm xoang mạn tính trong cộng đồng không thấp, do đó tầm soát và xử lý đúng ngay từ đầu là giải pháp tiết kiệm dài hạn. 

Một ví dụ điển hình minh chứng cho tầm quan trọng của việc nhận biết sớm triệu chứng viêm xoang là trường hợp bệnh nhân nữ, 45 tuổi, có tiền sử dị ứng phấn hoa, than phiền nghẹt mũi kéo dài 3 tuần, đau âm ỉ vùng má phải tăng lên khi cúi người, kèm dịch mũi màu vàng. Ban đầu bệnh nhân tự mua thuốc co mạch, triệu chứng giảm vài ngày rồi tái phát. Cuối cùng khi tới chuyên khoa, bác sĩ phát hiện polyp nhỏ và viêm xoang hàm mạn; sau rửa mũi đúng kỹ thuật, xịt corticosteroid tại chỗ và loại bỏ polyp nhỏ bằng thủ thuật nội soi ít xâm lấn, bệnh nhân cải thiện nhanh và giảm tái phát. Tình huống này cho thấy: nhận diện sớm triệu chứng, xác định nguyên nhân và điều trị cá thể hóa là những yếu tố quyết định thành công trong điều trị viêm xoang.

2. Triệu chứng viêm xoang: Những biểu hiện điển hình và không điển hình cần lưu ý

Viêm xoang là tình trạng viêm niêm mạc xoang mũi có thể khởi phát cấp hoặc kéo dài thành mạn tính, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Hiểu rõ triệu chứng viêm xoang giúp phân biệt nguyên nhân, chọn chiến lược xử trí phù hợp và giảm nguy cơ biến chứng. 

2.1 Triệu chứng viêm xoang cấp tính

Trong giai đoạn cấp, triệu chứng viêm xoang thường xuất hiện tương đối đột ngột sau một đợt cảm cúm hoặc tiếp xúc với dị nguyên. Các dấu hiệu viêm xoang điển hình bao gồm:

• Chảy mũi có dịch đặc, màu vàng hoặc xanh, hoặc dịch chảy xuống họng (postnasal drip)
• Nghẹt mũi nhiều, khó thở bằng mũi
• Cảm giác đầy, căng hoặc đau vùng trán, má, quanh hốc mắt; cơn đau thường tăng khi cúi người
• Ho, thường do dịch chảy xuống họng; cảm giác hôi miệng có thể xuất hiện khi dịch ứ đọng lâu

Phân biệt tình trạng viêm do vi khuẩn thường sẽ dựa trên tiêu chí thời gian và giai đoạn tiến triển: triệu chứng kéo dài trên 10 ngày không thuyên giảm, hoặc có giai đoạn bệnh trở nên xấu đi sau đợt điều trị, hoặc sốt cao cùng dịch mủ. Đây là tiêu chí lâm sàng được EPOS và nhiều cơ sở y tế đề xuất để cân nhắc điều trị kháng sinh. Việc nhận diện chính xác dấu hiệu bị viêm xoang do vi khuẩn giúp tránh dùng kháng sinh không cần thiết trong phần lớn trường hợp virus. 

Minh chứng cho triệu chứng viêm xoang cấp tính là trường hợp chị M, 34 tuổi, cảm lạnh 5 ngày, sau đó xuất hiện dịch mủ, đau tăng khi cúi đầu và sốt nhẹ. Ban đầu tự dùng thuốc thông mũi, nhưng sau ngày thứ 11 vẫn còn dịch mủ và đau nhiều hơn. Đây là ví dụ điển hình khi cần xem xét nguyên nhân vi khuẩn và được chuyên khoa đánh giá để quyết định điều trị. 

2.2 Triệu chứng viêm xoang mạn tính. 

Khi quá trình viêm kéo dài trên 12 tuần, người bệnh được coi là đã bị viêm xoang mạn tính. Ở giai đoạn này, triệu chứng viêm xoang thường bộc lộ theo cách ít cấp tính nhưng dai dẳng:

• Nghẹt mũi kéo dài hoặc cảm giác tắc mũi, chảy dịch sau mũi (postnasal drip) liên tục
• Giảm hoặc mất khứu giác, thay đổi vị giác, đây là biểu hiện của viêm xoang mạn tính có giá trị chẩn đoán cao nếu phối hợp với các triệu chứng khác
• Mệt mỏi kéo dài, khó ngủ, ho về đêm do dịch chảy sau họng
• Cảm giác nặng mặt nhẹ, làm giảm tập trung, giảm năng suất lao động

Các nghiên cứu dịch tễ cho thấy tỉ lệ viêm xoang mạn theo tiêu chuẩn EPOS rơi vào khoảng 5 – 11% tùy quần thể; con số này phản ánh gánh nặng bệnh lý lớn, cần tiếp cận hệ thống để quản lý lâu dài. Trong thực hành lâm sàng, khi biểu hiện của viêm xoang kéo dài, việc chẩn đoán bằng nội soi hoặc chụp CT sẽ giúp xác định tổn thương thực thể như polyp mũi, bất thường giải phẫu hoặc viêm niêm mạc lan rộng. 

2.3 Triệu chứng của viêm xoang dị ứng

Một số trường hợp viêm xoang khởi phát trên nền cơ địa dị ứng. Triệu chứng viêm xoang do dị ứng thường bao gồm:

• Hắt hơi nhiều, ngứa mũi, chảy nước mắt, dịch mũi thường trong và loãng
• Triệu chứng có tính chu kỳ theo mùa hoặc liên quan tiếp xúc dị nguyên như phấn hoa, mạt bụi, lông thú
• Có thể kèm nghẹt mũi, chảy dịch sau mũi, nhưng ít khi có dịch mủ ban đầu

Vấn đề lâm sàng là triệu chứng dị ứng và triệu chứng do viêm nhiễm có thể chồng lấp. Hướng dẫn của ARIA nhấn mạnh vai trò khai thác tiền sử dị ứng, xét nghiệm dị ứng (skin prick test hoặc IgE) để phân loại. Khi dấu hiệu viêm xoang trùng với tiền sử dị ứng, quá trình xử trí cần kết hợp kiểm soát dị nguyên, điều trị thuốc cắt triệu chứng và xét đến liệu pháp miễn dịch nếu phù hợp. 

2.4 Triệu chứng viêm xoang không điển hình 

Không phải tất cả người bệnh đều có triệu chứng viêm xoang rõ ràng. Một số dấu hiệu viêm xoang không điển hình bao gồm:

• Đau đầu lan tỏa, nhưng không có dịch mũi rõ rệt; dễ nhầm với cơn đau đầu do các nguyên nhân khác
• Nghẹt mũi một bên kéo dài, có thể do bất thường giải phẫu hoặc khối bất thường trong xoang
• Cảm giác áp lực trong tai, ù tai, hôi miệng do dịch ứ đọng

Quan trọng là chẩn đoán phân biệt: nghiên cứu cho thấy nhiều trường hợp được cho là đau do xoang nhưng thực tế là migraine. Do vậy khi xuất hiện cơn đau đầu đơn thuần, không đi kèm với dịch mũi đổi màu hoặc mất khứu giác, cần xem xét các nguyên nhân khác trước khi khẳng định là do viêm xoang. Đây là lý do vì sao việc xác định rõ triệu chứng viêm xoang và khám nội soi có vai trò quan trọng. 

2.5 Triệu chứng viêm xoang cần được đánh giá sớm từ bác sĩ chuyên khoa

Một số triệu chứng viêm xoang báo hiệu nguy cơ biến chứng và cần được đánh giá ngay, cụ thể là:

• Triệu chứng kéo dài hơn 10 ngày mà không cải thiện hoặc có xu hướng nặng hơn sau khi đã có cải thiện tạm thời, đây có thể là viêm do vi khuẩn. 
• Đau mặt dữ dội kèm sưng vùng quanh mắt, đỏ, giảm thị lực hoặc hạn chế vận động nhãn cầu, một biểu hiện của biến chứng viêm xoang quanh ổ mắt. 
• Dấu hiệu thần kinh trung ương như đau đầu dữ dội, lú lẫn, sốt cao, yếu vận động, co giật; đây có thể là biểu hiện của viêm xoang lan tới nội sọ như áp xe não hoặc viêm màng não. 

Những dấu hiệu bị viêm xoang trên cần được chuyên gia tai mũi họng và ekip y tế đánh giá bằng việc nội soi mũi và chụp cắt lớp khi chỉ định để phân loại, đánh giá mức độ lan rộng và quyết định can thiệp. 

Xác định chính xác triệu chứng viêm xoang không chỉ dựa vào việc khai thác triệu chứng mà cần khám thực tế. Nội soi mũi làm rõ tổn thương niêm mạc, polyp, mủ. Đồng thời, chụp CT xoang là tiêu chuẩn vàng khi cần đánh giá giải phẫu và mức độ viêm, đặc biệt trước can thiệp phẫu thuật. EPOS khuyến nghị nên kết hợp lâm sàng với nội soi để đưa ra chẩn đoán chắc chắn. 

3. Khám Tai Mũi Họng định kỳ tại FV: Phòng ngừa trước khi có triệu chứng viêm xoang

Phòng ngừa luôn có hiệu quả hơn chữa trị kéo dài. Với viêm xoang, nhiều trường hợp chỉ khởi phát bằng những dấu hiệu rất nhẹ nhưng tiến triển âm thầm thành viêm mạn, ảnh hưởng chất lượng cuộc sống. Do đó, tầm soát sớm giúp phát hiện các yếu tố thúc đẩy bệnh và bắt đầu can thiệp phù hợp trước khi triệu chứng viêm xoang trở nên nặng, khó kiểm soát. Việc tiếp cận chuyên môn sớm còn giúp phân biệt chính xác giữa các dấu hiệu viêm xoang do dị ứng, do nhiễm trùng hay do bất thường giải phẫu, từ đó tránh điều trị sai hướng. 

3.1 Lý do nên tầm soát Tai Mũi Họng định kỳ tại FV

Trong thực hành lâm sàng thường gặp ba nhóm bệnh nhân: người có triệu chứng điển hình, người có các biểu hiện mơ hồ, và người có yếu tố nguy cơ tiềm ẩn. Tầm soát tai mũi họng chuyên sâu giúp phát hiện sớm từng trường hợp này và giảm nguy cơ xuất hiện các triệu chứng viêm xoang kéo dài.

TS.BS Võ Công Minh – Trưởng Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV chia sẻ: “Tại Việt Nam, đặc biệt là những thành phố lớn nhiều khói bụi, tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp và bệnh tai mũi họng khá phổ biến. Dù các triệu chứng tai mũi họng tương đối ít nghiêm trọng, song không thể loại trừ khả năng đó là dấu hiệu sớm của những bệnh nguy hiểm, chẳng hạn như khàn tiếng có thể là cảnh báo của ung thư thanh quản. Do đó, cách tốt nhất vẫn là giữ lối sống lành mạnh, thăm khám và tầm soát định kỳ”.

Dưới đây là một số lý do nên tầm soát tai mũi họng định kỳ tại Bệnh viện FV:

3.1.1 Nâng cao yếu tố thuận lợi

Một số người có bất thường giải phẫu (ví dụ vẹo vách ngăn hoặc cấu trúc hẹp tại khe giữa) hoặc có cơ địa dị ứng. Những yếu tố này làm rối loạn dẫn lưu xoang và làm xuất hiện triệu chứng viêm xoang liên tục nếu không xử lý. Nội soi mũi và chụp cắt lớp cho thấy những bất thường này rõ ràng và là bước then chốt trước khi quyết định phương án điều trị. 

3.1.2 Xác định nguyên nhân chính xác. 

Nhiều trường hợp có dấu hiệu bị viêm xoang như nghẹt mũi hoặc ho về đêm thực tế là do viêm dị ứng hoặc phản ứng sau mũi chứ không phải vi khuẩn. Việc tầm soát giúp tránh sử dụng thuốc không phù hợp, đồng thời hướng đến kiểm soát dị nguyên và phục hồi chức năng niêm mạc. 

Theo bác sĩ Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV, tùy vào từng nguyên nhân sẽ có cách điều trị khác nhau. Ví dụ, với viêm xoang do dị ứng (dị ứng lông thú cưng, phấn hoa, khói bụi), bệnh nhân cần tránh tiếp xúc với yếu tố dị ứng nguyên tương ứng. Nếu viêm xoang do nhiễm trùng, bệnh nhân cần được điều trị nhiễm trùng. Viêm xoang do răng (là viêm niêm mạc xoang hàm do nhiễm trùng xuất phát từ các ổ viêm từ vùng răng cối và tiền cối thuộc xương hàm trên), bệnh nhân phải được điều trị vấn đề về răng song song với điều trị viêm xoang. Với viêm xoang do nấm hay viêm xoang điều trị nhiều lần không hết, bệnh viêm xoang tái đi tái lại, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật.

3.1.3 Ngăn biến chứng và giảm tái phát. 

Khi xác định được các yếu tố thúc đẩy, đội ngũ chuyên môn FV có thể tư vấn chiến lược dự phòng cá thể hóa. Điều này làm giảm tần suất xuất hiện triệu chứng viêm xoang nặng, giảm nhu cầu điều trị xâm lấn về sau và cải thiện chất lượng giấc ngủ, hiệu suất làm việc của người bệnh. 

Tầm soát hiệu quả dựa trên phương pháp phối hợp. Tại FV, quy trình tầm soát tai mũi họng bao gồm khai thác tiền sử bệnh, nội soi mũi có khả năng ghi hình, test dị ứng khi cần, và chụp cắt lớp vi tính xoang trong trường hợp nghi ngờ bất thường giải phẫu hoặc chuẩn bị can thiệp. Việc này giúp kết luận chính xác nguyên nhân gây ra biểu hiện của viêm xoang và xây dựng phác đồ cá thể hóa. 

3.2 Thế mạnh của Bệnh viện FV trong điều trị viêm xoang

Tại FV, việc tiếp cận điều trị viêm xoang dựa trên nguyên tắc: xác định nguyên nhân gốc rễ, điều trị triệu chứng, và theo dõi để phòng ngừa tái phát. Những điểm mạnh sau tạo nên ưu thế trong xử lý các trường hợp có triệu chứng viêm xoang phức tạp.

3.2.1 Tiêu chuẩn chất lượng quốc tế

FV được tái công nhận JCI 4 lần liên tiếp, điều này phản ánh quy trình điều trị an toàn và kiểm soát nhiễm khuẩn nghiêm ngặt, yếu tố tối quan trọng khi xử lý viêm nhiễm xoang phức tạp. Quy trình chuẩn giúp giảm biến chứng hậu phẫu và nâng cao sự an toàn cho bệnh nhân trong quá trình điều trị. 

3.2.2 Đội ngũ chuyên môn đa chuyên khoa

Là một bệnh viện quốc tế, FV dễ dàng kết nối với các chuyên gia đầu ngành trên toàn cầu để mang về Việt Nam các phương pháp điều trị tiên tiến. Dự kiến trong tương lai gần, khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV có kế hoạch liên kết với đội ngũ các bác sĩ đầu ngành tại Singapore trong kỹ thuật cấy điện cực ốc tai cho bệnh nhân khiếm thính. Đây là một phương pháp mới chỉ được thực hiện ở một số cơ sở tuyến đầu trong nước.

Khoa Tai Mũi Họng hội tụ các bác sĩ được đào tạo quốc tế, có kinh nghiệm phẫu thuật nội soi xoang và xử lý các trường hợp khó. Nhờ vậy, những triệu chứng viêm xoang phức tạp được hội chẩn đa chuyên khoa để đưa ra chiến lược tối ưu, từ kiểm soát viêm nội khoa đến can thiệp ít xâm lấn khi cần. 

3.2.3 Trang thiết bị chẩn đoán và xét nghiệm đạt chuẩn

FV đầu tư hệ thống nội soi tiên tiến, máy CT xoang, cùng phòng xét nghiệm ISO 15189 giúp trả kết quả chính xác và nhanh. Sự kết hợp này cho phép đánh giá toàn diện các biểu hiện của viêm xoang và phát hiện sớm những bất thường cần can thiệp. 

Tại Bệnh viện FV, các bác sĩ luôn có cơ hội tiếp cận những máy móc, tiến bộ công nghệ mới, điều này hỗ trợ tốt cho quá trình chẩn đoán và điều trị khi bệnh nhân có triệu chứng viêm xoang. 

“Trang thiết bị rất quan trọng trong điều trị. Ví dụ, nếu sở hữu dàn nội soi mổ hốc trong mũi, ê-kíp có thể thực hiện các ca mổ xâm lấn tối thiểu, nhờ vậy người bệnh ít đau, nhanh hồi phục hơn. Việc được đáp ứng nhu cầu về công nghệ, thiết bị tân tiến một cách nhanh chóng, kịp thời hỗ trợ đội ngũ y bác sĩ rất nhiều trong việc áp dụng những phương án điều trị tiên tiến và hiệu quả cao cho bệnh nhân”, TS.BS Võ Công Minh giải thích.

3.2.4 Kỹ thuật điều trị viêm xoang tiên tiến

Từ phương pháp nội soi chức năng xoang đến phẫu thuật nội soi nền sọ khi cần, FV áp dụng kỹ thuật ít xâm lấn với mục tiêu bảo tồn cấu trúc và chức năng, rút ngắn thời gian hồi phục. Đáng chú ý, các bác sĩ sẽ luôn đồng hành và tư vấn cho bệnh nhân cách chăm sóc tai mũi họng, tránh tình trạng phải đối mặt với các triệu chứng viêm xoang gây ảnh hưởng đến cuộc sống.

“Việc chỉ định phẫu thuật xoang luôn được cân nhắc kỹ lưỡng, nếu chỉ định mổ không cần thiết có thể dẫn đến tổn thương, trong đó có nguy cơ bị hội chứng mũi rỗng,” bác sĩ Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV chia sẻ.

Bác sĩ Bệnh viện FV tư vấn trị dứt điểm bệnh viêm xoang

3.2.5 Chăm sóc theo quy trình và theo dõi sau điều trị

Việc điều trị viêm xoang không chỉ là xử lý giai đoạn cấp tính. FV triển khai chương trình theo dõi sát sao, tư vấn kiểm soát dị ứng, và can thiệp sớm nếu xuất hiện dấu hiệu bị viêm xoang trở lại. Mô hình này giảm tỷ lệ tái phát và tối ưu hóa kết quả dài hạn. 

Nếu bạn đang gặp các triệu chứng viêm xoang như nghẹt mũi kéo dài, đau vùng mặt hay ho về đêm, hãy để bác sĩ FV đồng hành cùng bạn. Đặt lịch hẹn ngay với các bác sĩ Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV để bảo vệ sức khỏe đường hô hấp lâu dài.

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ (Q.7 cũ), Tp. HCM, Việt Nam