Viêm tai giữa cấp có nguy hiểm không? Dấu hiệu, biến chứng và hướng xử trí kịp thời

Viêm tai giữa cấp là một trong những bệnh lý tai mũi họng thường gặp, có thể bùng phát nhanh và gây tổn thương nghiêm trọng nếu xử trí chậm trễ. Nhiều người chủ quan vì nghĩ đây chỉ là viêm tai thông thường. Vậy, viêm tai giữa cấp có nguy hiểm không? Làm sao nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo và điều trị đúng cách để tránh biến chứng nguy hiểm? Hãy cùng tìm hiểu ngay.

1. Viêm tai giữa cấp là gì? Phân loại và nguyên nhân thường gặp

Để nhận biết và xử trí đúng, chúng ta cần hiểu rõ khái niệm viêm tai giữa cấp là gì, các dạng bệnh thường gặp cũng như nguyên nhân gây viêm tai giữa cấp. Những thông tin dưới đây sẽ giúp bạn nắm vững nền tảng quan trọng trước khi tìm hiểu dấu hiệu và cách điều trị.

1.1 Viêm tai giữa cấp là gì?

Viêm tai giữa cấp (AOM) là tình trạng viêm nhiễm xảy ra đột ngột ở khoang tai giữa, khu vực nằm ngay phía sau màng nhĩ và có vai trò truyền âm thanh từ tai ngoài đến tai trong. Theo định nghĩa y khoa, bệnh tiến triển trong thời gian ngắn, thường dưới 4 tuần, với các triệu chứng điển hình như đau tai, sốt, giảm thính lực tạm thời. WHO ghi nhận đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy giảm thính lực có thể phòng ngừa được, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

1.2 Phân loại viêm tai giữa cấp

Viêm tai giữa không chỉ có một dạng mà được chia thành nhiều thể lâm sàng:

• Viêm tai giữa cấp tính ở trẻ em: Đây là nhóm đối tượng dễ mắc nhất. Lý do là cấu tạo vòi nhĩ ở trẻ còn ngắn và nằm ngang, dễ tạo điều kiện cho vi khuẩn từ mũi họng di chuyển lên tai. Tại Khoa Tai Mũi Họng của Bệnh viện FV ghi nhận phần lớn ca nhập viện liên quan đến biến chứng viêm tai giữa đều ở trẻ dưới 6 tuổi, đặc biệt sau khi mắc cúm hoặc sởi.
• Viêm tai giữa cấp ở người lớn: Ít gặp hơn nhưng không hiếm. Bệnh thường khởi phát sau các đợt viêm xoang hoặc viêm họng kéo dài. Người lớn có thể chủ quan, nghĩ chỉ là đau tai thông thường, dẫn đến điều trị chậm trễ và nguy cơ thủng màng nhĩ.
• Viêm tai giữa cấp có mủ: Đây là giai đoạn bệnh nặng, khi ổ viêm tích tụ dịch mủ trong hòm tai. 

1.3 Nguyên nhân phổ biến gây viêm tai giữa cấp

Hướng dẫn lâm sàng AAFP (American Academy of Family Physicians) ghi nhận rằng vi khuẩn hoặc virus thường được phát hiện trong hầu hết các trường hợp viêm tai giữa cấp. Vi khuẩn có xu hướng phổ biến hơn virus trong các mẫu dịch tai lấy từ trẻ em. Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:

• Nhiễm khuẩn hô hấp trên: Cúm, sởi, viêm mũi họng hoặc viêm xoang thường là “cửa ngõ” khiến vi khuẩn lan đến tai giữa.
• Tắc nghẽn vòi nhĩ: Dị ứng hoặc viêm mũi dị ứng làm phù nề niêm mạc, gây ứ dịch trong tai giữa và tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.
• Các yếu tố nguy cơ khác: Trẻ bú bình khi nằm, môi trường khói thuốc, dị tật bẩm sinh vùng sọ mặt, hoặc suy giảm miễn dịch.

Theo Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, việc vệ sinh tai không đúng cách hoặc tự ý dùng tăm bông ngoáy sâu cũng là nguyên nhân phổ biến khiến vi khuẩn xâm nhập. Điều này lý giải vì sao các bác sĩ tại Bệnh viện FV luôn khuyến cáo bệnh nhân tránh thao tác này và nên đến bệnh viện để khám ngay khi có biểu hiện viêm tai giữa để được điều trị sớm.

2. Dấu hiệu của viêm tai giữa cấp: Nhận biết sớm để xử trí kịp thời

Viêm tai giữa cấp thường tiến triển qua các giai đoạn với triệu chứng rất đặc thù, cần được nhận diện sớm để tránh biến chứng nghiêm trọng. Những dấu hiệu của viêm tai giữa không đơn thuần là đau tai, hiểu rõ các giai đoạn bệnh giúp bác sĩ và người nhà can thiệp đúng lúc, hiệu quả.

2.1 Giai đoạn sung huyết

Ở giai đoạn sớm, người bệnh cảm thấy đau tai âm ỉ, kèm cảm giác ù tai hoặc đầy trong tai. Khi soi tai, màng nhĩ xuất hiện hiện tượng sung huyết, đỏ và căng nhẹ. Đây là thời điểm vi khuẩn hoặc virus bắt đầu gây viêm trong hòm nhĩ, nhưng chưa có dịch mủ.

2.2 Giai đoạn ứ mủ

Dịch mủ tích tụ trong tai giữa khiến áp lực tăng lên. Người bệnh đau tai dữ dội hơn, thính lực giảm rõ rệt, ù tai kéo dài. Toàn thân có thể kèm sốt cao, mệt mỏi. Trẻ nhỏ thường quấy khóc, bỏ bú, thậm chí rối loạn tiêu hóa do phản ứng sốt và đau.

2.3 Giai đoạn chảy mủ

Khi mủ ứ đọng lâu ngày làm căng màng nhĩ, lỗ thủng hình thành để dịch thoát ra ngoài ống tai. Lúc này, cơn đau tai giảm nhanh nhưng mủ có thể có mùi hôi. Nếu điều trị không đúng cách, lỗ thủng không liền hoàn toàn, dẫn đến nguy cơ viêm tai giữa mạn tính.

2.4 Một số biểu hiện viêm tai giữa cấp thường gặp ở trẻ

• Trẻ hay dụi tai, kéo tai hoặc lắc đầu, dấu hiệu không thể bỏ qua của viêm tai giữa cấp.
• Kèm theo đó là sốt cao, quấy khóc kéo dài, mất ngủ, kém ăn, biểu hiện điển hình liên quan đến nhiễm trùng tai giữa.

Hiểu rõ tiến trình lâm sàng từ đau tai, đầy tai, ù tai đến chảy mủ là chìa khóa giúp bệnh nhân và người nhà nhận ra viêm tai giữa cấp ngay từ những dấu hiệu đầu tiên. Điều này giúp bác sĩ can thiệp kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng, đồng thời bảo vệ thính lực và sức khỏe dài lâu cho người bệnh.

3. Viêm tai giữa cấp có nguy hiểm không? Cảnh báo các biến chứng cần lưu ý

Nỗi lo viêm tai giữa cấp không chỉ nằm ở cảm giác đau tai tức thời, mà ở các biến chứng tiềm ẩn có thể ảnh hưởng lâu dài đến thính lực và sức khỏe tổng quát. Mặc dù viêm tai giữa cấp thường khỏi nếu được điều trị kịp, nhưng nếu chậm trễ, hậu quả có thể nghiêm trọng.

Các biến chứng đáng cảnh giác:

• Thủng màng nhĩ, viêm xương chũm (áp-xe mastoid) là biến chứng phổ biến nếu viêm tai giữa cấp không được kiểm soát tốt. Khi mủ kéo dài trong tai giữa, màng nhĩ có thể bị rách và biến chứng viêm lan đến xương chũm. Tổn thương này tuy giảm đau tạm thời nhưng tạo nguy cơ nhiễm trùng tái phát và dẫn đến viêm tai giữa mạn tính.
• Viêm màng não, áp-xe não, liệt mặt, nếu nhiễm trùng lan sang vùng nội sọ. Hiếm gặp nhưng có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị kịp thời.
• Giảm thính lực vĩnh viễn và ảnh hưởng đến phát triển ngôn ngữ, học tập ở trẻ em. Viêm tai giữa cấp kéo dài với dịch ứ đọng hoặc màng nhĩ thủng có thể làm tổn thương cấu trúc thính lực, dẫn đến khó nghe kéo dài, ảnh hưởng đến hành vi và học tập.

Theo phân tích GBD 2021, số ca viêm tai giữa (OM) toàn cầu đã tăng từ 322 triệu năm 1992 lên 391 triệu ca vào năm 2021, với tỉ lệ mắc chuẩn theo tuổi (ASIR) đạt 5.529 ca trên 100.000 dân. Tỷ lệ mắc bệnh vẫn tương đối ổn định trong ba thập kỷ qua, chỉ tăng nhẹ với tốc độ tăng trung bình hằng năm (EAPC) là 0,11%.

Nếu tính riêng ở nhóm trẻ em, năm 2021 ghi nhận có 297 triệu ca mắc viêm tai giữa cấp ở trẻ, với tỉ lệ mắc chuẩn theo tuổi khoảng 14.775 ca trên 100.000 trẻ. 

4. Điều trị viêm tai giữa cấp như thế nào là đúng? 

Để xử trí đúng viêm tai giữa cấp, cần tuân theo nguyên tắc: giảm triệu chứng, diệt tác nhân gây bệnh và bảo vệ thính lực. Dưới đây là cách tiếp cận điều trị theo hướng dẫn quốc tế và thực tiễn.

4.1 Điều trị nội khoa

• Giảm đau, hạ sốt là bước đầu tiên: dùng paracetamol hoặc ibuprofen theo cân nặng, đặc biệt quan trọng đối với trẻ nhỏ.
• Kháng sinh có chọn lọc: Chỉ dùng kháng sinh nếu triệu chứng nghiêm trọng hoặc ở trẻ dưới 2 tuổi với viêm hai bên. Amoxicillin liều cao (80-90 mg/kg/ngày) được đánh giá là lựa chọn đầu tay.
• Chiến lược “quan sát theo dõi” (watchful waiting) được áp dụng ở trẻ có triệu chứng nhẹ, không kháng sinh ngay từ đầu, nhưng theo dõi sát trong 48-72 giờ để đảm bảo hiệu quả và tránh lạm dụng kháng sinh.

4.2 Can thiệp ngoại khoa khi cần thiết

• Chọc hút dịch tai giữa (tympanocentesis) được thực hiện khi thuốc không hiệu quả hoặc nguy cơ biến chứng cao. Thủ thuật này giúp giảm đau nhanh và xác định chính xác vi khuẩn gây bệnh.
• Chích rạch màng nhĩ chỉ định khi mủ ứ nhiều, nguy cơ thủng tự nhiên cao. Việc này giúp thoát dịch, giảm áp lực và giảm biến chứng viêm tai giữa cấp tiến triển.

Kỹ thuật nong vòi nhĩ bằng bóng điều trị ù tai, viêm tai tại FV

4.3 Lưu ý quan trọng khi điều trị viêm tai giữa cấp

• Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh hoặc corticoid khi chưa có chỉ định chuyên môn vì có thể gây tổn thương niêm mạc tai hoặc phản ứng không mong muốn.
• Khi điều trị, cần theo dõi sát sao và tái khám nếu triệu chứng kéo dài trên 48 giờ hoặc có dấu hiệu tái phát.

5. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Nhiều người bị viêm tai giữa cấp thường tự xử trí tại nhà. Tuy nhiên, có những cảnh báo rõ ràng cần khám chuyên môn để tránh biến chứng.

Sau đây là một số biểu hiện nghiêm trọng không thể chủ quan

• Đau tai dữ dội kéo dài hơn 48 giờ mà chưa thuyên giảm mặc dù đã dùng thuốc giảm đau.
• Sốt cao không hạ (≥ 39 °C) liên tục nhiều giờ, kèm tai đau hoặc rối loạn ý thức.
• Chảy mủ tai, mất thính lực đột ngột, hoặc màng nhĩ có dấu hiệu thủng.
• Trẻ nhỏ kèm theo quấy khóc kéo dài, ngủ kém, bỏ bú, co giật, đặc biệt khi đi kèm sốt cao hoặc dấu hiệu thần kinh.

6. Cách phòng ngừa viêm tai giữa cấp tái phát

Phòng ngừa viêm tai giữa cấp hiệu quả không chỉ giúp giảm nguy cơ mắc lại mà còn bảo vệ thính lực và phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ.

Phòng ngừa qua cải thiện môi trường và thể trạng

• Chăm sóc mũi họng kỹ càng, điều trị sớm các bệnh viêm đường hô hấp trên như viêm mũi họng, viêm xoang để ngăn vi khuẩn lan lên tai giữa.
• Hạn chế tiếp xúc với khói thuốc lá và các dị nguyên môi trường, bởi chúng làm tăng viêm và tổn thương niêm mạc tai giữa.

Hỗ trợ miễn dịch bằng vắc xin

• Tiêm vắc xin phế cầu (PCV) và vắc xin cúm được WHO chứng minh làm giảm nguy cơ viêm tai giữa cấp do vi khuẩn hoặc virus gây ra 

Thói quen an toàn tại nhà

• Tuyệt đối không ngoáy tai bằng vật cứng hoặc tăm bông, vì có thể làm tổn thương màng nhĩ, tạo kênh cho vi khuẩn tấn công.
• Không để nước đọng trong tai khi tắm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, nước ứ lâu là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.

7. Khám tai mũi họng định kỳ tại FV

Khám tai mũi họng định kỳ tại FV, đặc biệt sau các đợt viêm hô hấp, giúp bác sĩ phát hiện sớm và xử trí viêm viêm tai giữa cấp, phục hồi thính lực.

7.1 Vì sao nên khám tai mũi họng định kỳ tại FV?

 “Tại Việt Nam – đặc biệt là những thành phố lớn nhiều khói bụi, tình trạng viêm nhiễm đường hô hấp và bệnh tai mũi họng khá phổ biến. Dù các triệu chứng tai mũi họng tương đối ít nghiêm trọng, song không thể loại trừ khả năng đó là dấu hiệu sớm của những bệnh nguy hiểm, chẳng hạn như khàn tiếng có thể là cảnh báo của ung thư thanh quản. Do đó, cách tốt nhất vẫn là giữ lối sống lành mạnh, thăm khám và tầm soát định kỳ”, TS.BS Võ Công Minh, Trưởng khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV khuyến cáo.

Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV cung cấp dịch vụ từ khám lâm sàng đến can thiệp phẫu thuật ít xâm lấn cho cả trẻ em và người lớn. TS.BS Võ Công Minh luôn ưu tiên phương án điều trị ít xâm lấn, xử trí chuẩn mực theo hướng dẫn y văn quốc tế, đảm bảo phục hồi chức năng tốt nhất. Mô hình điều trị đa chuyên khoa tại FV cho phép đưa ra phác đồ linh hoạt và phù hợp nhất với từng bệnh nhân.

“Tôi tự nhủ luôn phải cẩn trọng và dồn trọn tâm huyết trong từng ca bệnh – dù lớn hay nhỏ, để mỗi ngày khi bước ra khỏi phòng khám, tôi an tâm rằng mình đã làm những điều tốt nhất cho bệnh nhân”, chia sẻ của TS.BS. Võ Công Minh.

Đặc biệt, FV còn thường xuyên liên kết và hợp tác với nhiều chuyên gia Tai Mũi Họng ở các bệnh viện lớn trên Thế giới, giúp bệnh nhân Việt Nam không phải ra nước ngoài để điều trị viêm tai giữa cấp. Trong đó, TS.BS Bernard Colin, chuyên gia về Tai Mũi Họng hàng đầu đến từ Pháp thường trực tiếp thăm khám và điều trị các bệnh lý về tai cho bệnh nhân tại khoa Tai Mũi Họng FV. Bác sĩ Bernard Colin nổi tiếng với các ca phẫu thuật tai phức tạp như mất thính lực, viêm tai mạn tính, thủng màng nhĩ, xốp xơ tai… Nhờ vậy, giúp người bệnh thoát khỏi những cơn đau đớn, sự bất tiện và có thể cảm nhận âm thanh cuộc sống rõ ràng hơn.

7.2 Thành tựu điều trị các bệnh về tai của Bệnh viện FV

Tỉnh dậy sau một đêm, bé trai tên NTV (9 tuổi ở TP.HCM) bỗng bị điếc đột ngột một bên tai. Em may mắn được các bác sĩ Bệnh viện FV điều trị khỏi bằng phương pháp tiêm xuyên nhĩ. Đây là phương pháp can thiệp đưa thuốc kháng viêm trực tiếp vào tai giữa, giúp hồi phục thính lực hiệu quả chỉ sau 3 đến 5 lần tiêm. Đáng chú ý, Khoa Tai Mũi Họng Bệnh viện FV là cơ sở y tế hiếm hoi tại Việt Nam điều trị được căn bệnh điếc đột ngột bằng cách tiêm xuyên nhĩ cho trẻ em mà không yêu cầu bệnh nhân phải nhập viện.

Một trường hợp khác là Anh Nguyễn Thanh Phú (32 tuổi, quê Tiền Giang) sau 2 năm bị hành hạ bởi chứng ù tai, nhức đầu và cảm giác luôn có tiếng đàn ong “vo ve vo ve”, đã đến khám tại Bệnh viện FV và được chẩn đoán mắc bệnh xốp xơ tai (tình trạng xương phát triển bất thường bên trong tai, gây mất thính giác). Anh Phú vô cùng hoang mang khi biết căn bệnh này có thể gây mất thính lực nếu không điều trị kịp thời. Để nghe lại bình thường, anh Phú cần được phẫu thuật.

Ca phẫu thuật tai của anh Phú được bác sĩ Bernard Colin thực hiện khoan một lỗ nhỏ có đường kính 0,5 mm xuyên qua gốc xương bàn đạp vào tai trong. Sau đó, bác sĩ khéo léo đặt một pít-tông bạch kim đường kính 0,4mm vào tấm đế chân, rồi uốn vào xương đe. Biện pháp phẫu thuật xốp xơ tai vô cùng tinh vi và phức tạp, phải dùng vi phẫu để thay xương bàn đạp. Phẫu thuật diễn ra thành công, với vết mổ phía bên trong lỗ tai nên không thấy sẹo ngoài.

Khoảng 3 tuần sau, anh Phú đến FV để tái khám, khi bác sĩ lấy miếng gạc meche khỏi tai, anh Phú vui mừng vì có thể nghe lại bình thường như trước.

Trên đây chỉ là một số minh chứng điển hình cho năng lực điều trị các bệnh về tai nói chung và bệnh viêm tai giữa cấp nói riêng của FV. Thực tế, chúng ta thường chủ quan và bỏ qua các dấu hiệu viêm tai giữa cấp dẫn đến các biến chứng nặng và có thể dẫn đến mất thính lực. Điều này vô tình làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc đến Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV để thăm khám ngay khi có các dấu hiệu bệnh lý về tai như đau tai, ù tai, chảy mủ tai, ngứa tai thường xuyên, mất thính lực đột ngột,…là vô cùng cần thiết. “Điều trị sớm ngay khi phát hiện bệnh sẽ giúp tỷ lệ hồi phục thính lực của tai lên đến 90%”, đây là lời khẳng định của TS. BS Bernard Colin, chuyên gia Tai Mũi Họng thường xuyên làm việc tại Bệnh viện FV.

Việc nhận biết khi nào cần đến gặp bác sĩ và áp dụng các biện pháp phòng ngừa viêm tai giữa cấp tái phát đóng vai trò then chốt trong bảo vệ sức khỏe thính lực, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Bằng cách thực hiện đúng phương án phòng tránh và điều trị chuyên sâu tại FV, người bệnh có thể giảm nguy cơ bệnh nặng và khôi phục hoàn toàn khả năng nghe. 

Điều trị viêm tai giữa cấp đúng cách giúp bảo vệ thính lực và sức khỏe lâu dài. Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh viện FV ứng dụng kỹ thuật hiện đại, bác sĩ chuyên môn cao. Liên hệ ngay số điện thoại (028) 35 11 33 33 để được tư vấn chi tiết! 

Thông tin Bệnh viện FV:

• Số điện thoại: (028) 35 11 33 33
• Website: https://www.fvhospital.com/vi/
• Địa chỉ Bệnh viện FV: 6 Nguyễn Lương Bằng, Phường Tân Mỹ (Quận 7 cũ), Tp. HCM, Việt Nam